Std. IV       

   Moral   Science

 

First  Semester

Chapter. 1- 8

1.God Made Them All

2.All For The Best

3.Prayer

4.Honesty

5.Gratitude

6.Hard  Work. The Key To Success

7.Accept Yourself

8.Punctuality

 

 

 

 

 

Ch-1: God Made Them All.

  1. Answer the following questions.

Qs1. Who made all the great and small creatures?

Ans. God made all the great and small creatures.

Qs2. Whose tiny wings did God make?

Ans. God made little bird’s tiny wings.

Qs3. What brightens up the sky?

Ans. The sunset and morning brightens up the sky.

Qs4.Why did God give us lips?

Ans. We might tell that, how great is God almighty who has made all things well.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ch.2:All For The Best.

1.Answer the following questions.

Qs1. What was the minister’s usual response to every situation?

Ans. All For The Best.

Qs2. Why did the king expel the minister from his kingdom?

Ans. The minister’s comment that ‘All for the best’. Annoyed the king.

Qs3. Why did the people tie the king?

Ans. Because they were going to kill him and offer him as a sacrifice to their God.

Qs4. When did they release the king? Why?

Ans. When they noticed that his thumb was missing.  As it was against their  custom to offer a person with a defect.

Qs5. What do you learn from the story?

Ans. Everything that happens in our life has a hidden virtue in it

Qs6. When do we start cursing God and others? Why?

Ans. When something happens against our wish or we do not get what we ask for we become sad. Because we fail to see God’s plan in our life.

Qs7. Why should we accept everything that God gives us?

Ans.  Because whatever God sends, is for our good.

 

  1. Fill in the blanks.
  2. Anything that happens has a hidden
  3. Whatever happens is for our
  4. We fail to see God’s plan in our life.
  5. God  knows everything.
  6. We must accept  everything that happens to us.

 

3.State True or False.

  1. God knows everything. (True)
  2. Many times we fail to see God’s plan in our life. (True)
  3. It is easy to happily accept everything that happens to us. (False)
  4. Anything that happens has a hidden virtue in it. (True)

 

 

 

        Ch. 3:  Prayer.

 

  1. Answer the following questions.

 

Qs1. Why did Varun want to go to his friend’s house?

Ans. Because his friend did not come to school for two days.

Qs2. How can we communicate with God?

Ans. We can communicate with God through prayer.

Qs3. Why is it our duty to thank God?

Ans. Because God created us and protects, guides and provides us what we need.

Qs4. What is prayer?

Ans. Prayer is a close conversation with God, from the depth of ones heart.

Qs5. In which way is prayer beneficial to us?

Ans. Prayer  cleanses  our  mind  and purifies our  hear and makes better person.

Qs6. How should we pray?

Ans. We should stop all the other works and close our eyes, fold our hands and pray.

Qs7. Which type of prayer is acceptable  to God?

Ans. We should with full concentration

Qs8. Why should we continue praying?

Ans. God knows what is good and what is not, and what we need and what we do not, so we should  continue praying.

 

  1. Fill in the blanks. communication is necessary for any relation to be intimate.
  2. Prayer is the means of communication with God.

3.Prayer is the best way to relate to  God.

  1. Prayer is necessary for the growth of our soul.
  2. Prayer cleanses our mind.
  3. Prayer should be from the  bottom  of our heart.
  4. A man who prays well, lives  well.

 

 

 

  1. State True or False.

 

1.It is enough  to pray only when we need something. (False)

  1. Communication is necessary for any intimate relation. (True)
  2. To pray we have to be in a temple, a mosque or a church. ( False)
  3. When we pray, we should stop all the other works.(True)
  4. We have to be patient and continue praying.(True)

 

 

                   Ch. 4:  Honesty.

 

  1. Answer the following questions.

Qs1. What does honesty mean?

Ans. Honesty  means speaking the truth whether we are rewarded or punished.

Qs2. Whom did the neighbour  wait for? Why?

Ans. He waited for the ‘Goddess  of the forest ‘. Because to get the golden  axe.

Qs3. Why  did the neighbour  tell a lie to the Goddess?

Ans. Because he wanted  to get the golden  axe.

Qs4. Did the Goddess  reward  him? Why?

Ans. No, not at all, because the Goddess knew  the truth.

Qs5. State  some of the reasons for telling  lies?

Ans. Fear of punishment, to avoid shame, for causing trouble  to others, to get a reward or please others and for fun.

Qs6. What happens to those who tell lies?

Ans. Nobody likes or trusts a person who tell lies.

Qs7. Whom does God love  and bless?

Ans. God loves  and blesses  those who  are honest.

 

  1. Fill in the blanks.

 

  1. Honesty is a noble
  2. Some students tell  lies  to  trouble 
  3. We should from the  habit of speaking  truth  from 
  4. One has to be really  courageous to be honest.
  5. Truth always wins.

 

 

  1. State True or  False

 

1.There is nothing wrong in hiding the truth to save a friend. (False)

  1. To be honest requires no courage. (False)

3.God blesses those who are honest. (True)

  1. Speak the truth only if you get a reward.(False)
  2. There is no problem in telling lies as long as you are not caught.(False)

 

 

 

           

       Ch. 5: Gratitude

 

  1. Answer the following questions.

 

Qs1. Why did the boy not have his favourite  ice cream?

Ans. Because he wanted to give the waitress five  rupees as tip, for her service.

Qs2. What is gratitude?

Ans. Gratitude  is a noble feeling from the heart towards those who help us.

Qs3. Why should we be thankful to God?

Ans. Because the world in which we live, the  nature we enjoy, our parents, our very existence itself and everything is created by God.

Qs4. How can we show our gratitude towards God?

Ans.  By  thanking Him through prayer and by using the  God given talents and gifts for the good

   of others.

Qs5. Why should we be thankful to our parents?

Ans. To make our lives happy   and comfortable, they undergo many difficulties and sacrifice  their lives for us.

Qs6. In what ways can we express our gratitude  towards our parents?

Ans. To love them and obey them and help them in their work and pray for them.

Qs7. Why do teachers deserve our gratitude?

Ans. Because they play a vital role in framing our future.

Qs8. How can we express our gratitude  towards teachers?

Ans. By respecting and obeying them, love them and pray for them and our good results are alsoan expression of gratitude.

Qs9.State a few general ways to express the feeling gratitude?

Ans. Saying thank you, I am grateful to you, smile and giving  small gifts.

  1. Fill in the blanks

 

1.Gratitude  means   thankfulness.

  1. Gratitude is a kind of appreciation.
  2. Teachers are our second parents.
  3. Friend makes our life more meaningful.
  4. Offering prayer is also a way of expressing gratitude.

 

  1. State True or False
  2. It is our prime duty to thank God. (True)
  3. It is the duty of parents to take care of us. There is no need to be thankful to them. (False)
  4. Teachers play a vital role in framing our future.(True)
  5. There is no need to express the feeling of gratitude.(False)
  6. Friends makes our life colourful.(True)
  7. We need not thank an Auto rickshaw driver because we give him money.(False)

 

 

  Ch. 6: Hard Work-

The Key To Success.

 

1.Answer the following questions.

Qs1. What do you mean by hard work?

Ans. Hared work means doing regular  and sincere practice  in whatever we do.

Qs2. What made Raju succeed in his life?

Ans. Only through his determination and hard work.

Qs3. What should one do to get good marks?

Ans. One has to study from the beginning and spend more time studying, especially the difficult subject.

Qs4. What is the main reason for our success or failure?

Ans. The main reason for our success and failure we, ourselves and our way of doing things.                                         

                              

 Qs5. How did the company progress?

Ans. All the workers started to work more seriously  and the company progressed.

Qs6. State some ways to become a successful  student?

Ans.    *  prepare a timetable and follow it.

  • Study daily and do the homework.
  • Don’t postpone your work.
  • Spend more time for difficult subject.

Qs7. How should we react to failures and difficulties?

Ans. We should not discourage or disappoint us. We should with more determination and hope continue to work hard till we reach the goal.

 

 

 

 

 

2.Fill  in  the  blanks.

 

  1. Hard work is the key to success.
  2. Do not postpone your work.
  3. Failure should not discourage us.
  4. Practice improves our performance.
  5. There is no crown without a

 

3.Stste  True or  False.

 

  1. Raju’s uncle was very kind. (False)
  2. Talents alone can make a person successful.(False)
  3. To get good marks, it is enough to learn when the exams are near.(False)
  4. It is good habit to postpone our work.(False)
  5. We are responsible for our success or failure. (True)
  6. If we fail once we should not try again.(False)

Ch. 7: Accept Yourself

 

  1. Answer the following questions

Qs1. What was the baby camel’s complaint?

Ans. The baby camel’s complaint that they have hump on their back and long neck and they are ugliest.

Qs2. In which  way we are like the baby camel?

Ans. We are looking  at others  and comparing ourselves  with  them.

Qs3. When  do we become  dissatisfied?

Ans. The moment  we start to compare and complain.

Qs4. Why should we learn  to be happy  with  whatever  we are?

Ans. God has created  each  one  of us as a unique  person with utmost  care.

Qs5. What is the consequence  of comparison  and complaints?

Ans. Comparison  and complaints  lead  to destruction.

Qs6. Which  is the best way towards  happiness?

Ans. “Know  yourself, Accept  yourself  and Be yourself.

 

  1. Fill in the blanks.

1.The secret of happiness  lies in  accepting ourselves as we are.

2.God has created each one of us as a  unique person.

  1. Comparison and complaints lead to destruction.
  2. Learn to be satisfied with what we have.
  3. Every person is a gift  of God.

 

 

3.State True or False.

 

1.The baby camel was happy with his shape.(False)

  1. By complaining about what we do not have we become happy.(Fale)
  2. Comparison lead to destruction (True)
  3. We have many qualities which  others  may  not have.(True)

 

 

              Ch. 8: Puncctually

 

  1. Answer the following questions

Qs1. What does it mean to be punctual?

Ans. To be on time for every occasion and for all the works.

Qs2. How can we develop punctuality?

Ans. Only through practice.

Qs3. What are the qualities  of a punctual student?

Ans. A punctual student finishes all his work on time.

Qs4. Why do lazy students complain about lack of time?

Ans. Because they never start their work on time.

Qs5. Why should we not waste time?

Ans. Because time is very precious.

Qs6. In order to be punctual what should one do?

Ans. Every work should be completed on time.

 

 

  1. Fill in the blanks.
  2. Punctuality is a great quality.
  3. Punctuality can be developed through  
  4. Punctuality is very essential in student’s life.
  5. Time is very precious.
  6. In order to be punctual, one has to make some
  7. Lack of punctuality destroys  the beauty of every function.

 

  1. State True or False.

1.Usually lazy students are punctual. (False)

  1. Nobody likes persons who are not punctual.(True)
  2. The wasted moments can be brought back.(False)
  3. Lack of punctuality adds to the beauty of every function.(False)

 

Second   Semester

Chapters :  9-  17.

 

Ch. 9: Let Us Enjoy

Ch. 10: Forgiveness

Ch. 11: Merry Christmas

Ch. 12: Habits

Ch. 13: Discipline

Ch. 14:Save Nature

Ch. 15:Love The Motherland

Ch. 16:Talents  . &Ch. 17.

              Ch. 9: Let  Us  Enjoy

 

  1. Answer the following questions

Qs1. What should we do as we go on our way?

Ans. We should sing and dance a little as we go our way.

Qs2. What should we do everyday?

Ans. We should work  and play a little  everyday.

Qs3. What  should  we make a welcome  thing around the town?

Ans. We should  make  our smile a welcome  thing  all around the town.

 

  1. Fill in the blanks.
  2. Give a little take a little

Never mind a frown.

 2.Play a little love a little

   Skies are always  blue.

3.Every cloud has a silver lining.

Ch. 10. Forgiveness.

 

  1. Answer the following questions.

Qs1. Why was Ramu not in a position to return the money on time?

Ans. Because hr suffered a great loss in his business.

Qs2. What made Ramu feel  very happy?

Ans. Bhaskar  told Ramu  that he did  not want the money, if it was too difficult.

Qs3. How did Ramu behave with his debtors?

Ans. Ramu made them pay it though it was very difficult.

Qs4. How can we avoid many  fights and problems?

Ans. Many  fights  and problems can be avoided, if we are ready to forgive a little.

Qs5. What is forgiveness?

Ans. Forgiveness is the quality of a person which helps him to pardon another person, who has done something wrong to him.

Qs6. Which is the best way to defeat an enemy?

Ans. The best way to defeat an enemy is just forgive that person.

Qs7. How can you develop the power of forgiv?

Ans. We can develop the power of forgive through practice.

 

  1. Fill in the blanks.
  2. We are happy when others forgive  
  3. Ramu disagreed  to give more  time  to the 
  4. Forgiveness can put out the fire of revenge
  5. There is no revenge sweeter than
  6. Forgiveness is the noblest virtue.
  7. To err is human but to forgive is virtue.

   State True  or False.

  1. Bhaskar disagreed to give  Ramu  more time.( False )
  2. Ramu was right in behaving the way he did.(False)
  3. Many fights  can be avoided if we are ready to forgive.(True)
  4. We should forgive only our friends.(False )
  5. The strongest sword  id forgiveness.(True)

  Ch. 11:Merry Christmas

 

1.Answer the following  questions.

Qs1. What  is Christmas?

Ans. Christmas  is the birthday  of Jesus.

Qs2. Where and when was Jesus  born?

Ans. Jesus  was born at midnight in Bethlehem, in the city of Palestine.

Qs3. Why did God come to this world?

Ans. Because  save the human  being from sin.

Qs4. What  is the most important part of the Christmas  celebration?

Ans. The most important  part of the Christmas  celebration is the midnight Mass, in the churches.

Qs5. What  is the message of Christmas?

Ans. The message of Christmas  is that God loves us.

Qs6. What  is a crib?

Ans. Crib is a model of a cattle house, where Jesus was born.

Qs7. Why should  the poor  people  not be ashamed of their poverty?

Ans. Because  the great  people  live  simple  life.

 

2.Fill  in  the  blanks.

1.We celebrate  Christmas  on  on 25th December.

  1. The meaning of Emmanuel is God is with us.
  2. When Jesus was born at midnight a beautiful  star appeared  in the sky.
  3. Three Kings from the East came to Bethlehem to meet Jesus.
  4. The custom of decorating Christmas tree started in Germany.
  5. Jingle Bell, Jingle Bell are special songs made for Christmas.
  6. The name Santa Claus comes from Saint Nicholas.

                                                                                                     

 

 

  1. Say True or False.

 

1.Christmas  is the story  of God becoming man.(True )

2.Christmas  is the birthday  of Santa Claus.(False )

  1. Even though we are sinners, God loves us.(True)
  2. Jesus was born in a big house. (False)
  3. Money does not make us great.(True )

 

 

 

Ch. 12: Habits

 

  1. Answer the following

Qs1.What becomes a habits?

Ans. Anything done often and repeatedly becomes a habits.

Qs2. Why  should  we be very careful in forming habits?

Ans. Because habits, whether good  or bad, form a strong foundation in the formation of character.

Qs3. What is particular about bad habits?

Ans. Telling lies, stealing things, teasing others, copying,  throwing bits of paper here and there and etc.

Qs4. Why was it hard for Raju to remove the weeds?

Ans. Because the weeds were now deeply rooted.

Qs5. What  is the Moral  of the story?

Ans. Bad habits  are like weeds. If not nipped in the bud, it will be very difficult  afterwards.

                                                                                          

Qs6.Why should  we never be idle?

Ans. Because  bad thoughts creep into an idle mind, which  results in bad actions which  will soon be changed into bad habits.

Qs7. List some of the good habits you should  develop?

Ans.    * Telling the truth,

  • Doing things regularly
  • Helping others,
  • Being honest
  • Reading good books,
  • Getting up early,
  • Spending sometime everyday in prayer.

3.State  True  or  False.

1.Habits  are formed through  repeated  actions.(True)

  1. One bad habit leads to another bad habit.(True)
  2. It is easy to remove the bad habits later.(False )
  3. Good habits are worth acquiring.(True)
  4. We should imitate only the good in others.(True)
  5. Learning Moral Science is helpful in forming good habits. (True )

Ch. 13: Discipline.

 

  1. Answer the following

Qs1. What was the reason  for the noise in the class according  to the children?

Ans. According  to the children  there was no teacher in the class.

Qs2. What is discipline?

Ans. Discipline means knowing the right thing and doing it at the right time.

Qs3. How can we develop discipline?

Ans. It should be  developed and practiced from childhood.

Qs4. State  some  helpful steps to practice  discipline?

Ans.   * Be obedient

  • Be punctual
  • Be honest
  • Be clean

Qs5. What are the good  qualities  of a disciplined student?

Ans.  A disciplined student is loved by all, he will be polite towards all and admired by his teachers and friends.

Qs6. Which are the two kinds of discipline?

Ans. Self discipline and external discipline. Self discipline comes from within and the other by force.

Qs7. Why should we cultivate discipline along with knowledge?

Ans. Because education and discipline are like the two sides of a coin. Education without discipline is incomplete.

  1. Fill in the blanks

 

1.The reason  for the misbehaviour  of the students is lack of discipline.

  1. Silence is only a factor of discipline.
  2. Do not become slaves of lazyness.
  3. Be truthful in whatever you do or say.
  4. Cleanliness is a part of being disciplined.

 

  1. Discipline should be exhibited in our behaviour.
  2. Education without discipline  is incompleted.

 

  1. State True  or 

1.It is enough to be disciplined only when a teacher is present.(False)

  1. For children it is easy to be disciplined.(False)
  2. Cleanliness is a part of discipline.( True)
  3. Nothing is impossible if we try.(True)
  4. Self-discipline comes from within.(True)
  5. Education and discipline are mutually complementary.(True)

 

 

Ch. 14: Save Nature.

 

1.Answer the following questions.

Qs1. What do you mean by environment?

Ans. Environment is the natural surroundings we live in.

Qs2. Why does it become our  moral duty  to protect the environment?

Ans. Because it is God’s gift to man and he has every right to enjoy.

Qs3. State some of the factors which cause destruction to Nature?

Ans. Deforestation is one of the major causes. (Cutting of trees). Pollution of all types(water, soil, noise)and misuse of natural things.

Qs4. List three things you can do to protect Nature?

Ans. * Keep the surroundings clean.

  • Plant more trees.
  • Be eco- friendly.

Qs5. What is the meaning of ‘being eco- friendly?

Ans. Being eco- friendly means to be friend of Nature.

Qs6. Why should we learn to  live in harmony with Nature?

Ans. Because birds, animals, human beings, plants all are part of Nature. All depend on each other for one thing or other.

 

  1. Fill in the blanks.
  2. Erath is the only planet with a suitable condition for life.
  3. It is our moral duty to protect the environment.
  4. Factors of all types cause destruction.
  5. Being eco-friendly means to be friend of
  6. Nature is our mother..
  7. We should live in harmony

 

  1. State True or 
  2. Protecting Nature is the duty of elders.(False)
  3. Nature is God’s gift to us.(True)
  4. We can use the natural wealth for our selfish motives.(False)
  5. Only human beings are a part of Nature.(False)
  6. Your little acts of protecting Nature will be rewarded.(True)

 

 

Ch. 15: Love The Motherland.

1.Answer the following questions

 

Qs1. Why is August 15, 1947 a day written in golden letters in the Indian history?

Ans. Because on that day India became independent.

Qs2. What made Gandhiji and the other brave men fight against the British?

Ans. Their great love for the motherland.

Qs3. What do you mean by  patriotism?

Ans. The love for one’s own country is known as patriotism.

Qs4. Why did Indira burn the doll?

Ans. Because the doll was foreign.

Qs5. What is the best way to express our love for our motherland?

Ans. To love our fellow Indians as brothers and sisters irrespective of their caste colour or religion is the best way to express our love for our motherland.

Qs6. Mention any 4 ways  of expressing your patriotic feeling?

Ans. * Work for the motto of our country ‘Truth shall                     

             Prevail.

  • Know and do our duties as a citizen.
  • Sing the national anthem with patriotic feeling.
  • Protect public places and properties.

2.Fill  in the blanks.

1.Mahatma Gandhi  started the freedom struggle.

  1. We should celebrate the national  festivals with pride.

3.Every little  act for the good of our country is an expression  of our patriotism.

4.We should remember  the great  men who sacrificed  their lives with respect and gratitude.

5.The motto of our country is Truth shall prevail.

 

Ch. 16: Talents.

 

1.Answer the following  questions.

Qs1.What is a talent?

Ans. God has given ability to do something well is called  a talent.

Qs2. What did the rich merchant give his three servants?

Ans. The rich merchant gave some gold coins.

Qs3. What did the servant who got  one gold  coin do?

Ans. He dug a hole and hid the gold coin in the soil.

Qs4. What does the gold coin in the story refer to and who is the master?

Ans. The gold coin in the story refers to the talents we have. God is the master.

Qs5. How should  we use our talents?

Ans. We should  use our talents through  proper practice.

Qs6. Make a list of some of your talents?

Ans. Singing dancing, reading, studying helping others,...

2.Fill in the blanks.

  1. Each one of us is born with a lot of abilities.

2.Talents  differ from person to person.

  1. A talent not used is a waste.
  2. We should not miss any opportunity that we get.
  3. No one is good at everything.

 

3.State True or False.

  1. All of us have the same talents. (False)
  2. A talent not used is a waste. (True )
  3. We have to develop a talent only if we have many talents.(False)
  4. The servant was right in not using the gold coin.(False)
  5. God wants us to develop our talents.(True)
  6. We should not feel too proud about our talents.(True)

 

Ch. 17: Prayer of a Saint.

 

1.Answer yhe following  questions.

Qs1. What does the Saint want God to make him?

Ans. Saint wants God to make him a channel of God’s peace.

Qs2. What should we do, where there is hatred?

Ans. Where there is hatred we should  bring God’s love.

Qs3. Where does the poet wish to bring a ray of hope?

Ans. Where there is despair  in life, we should bring hope.

Qs4. When are we pardoned?

Ans.  When we are pardoning that we are pardoned.

Qs5. When do we receive?

Ans. When we are giving to all men then we receive.

 

2.Fill in the blanks.

  1. Where there id injury your pardon Lord.
  2. Where there is doubt true faith in you.
  3. And where there is sadness every joy.

 

 

Ch. 4: Honest                       Answer  the following  questions.

 

 

                                                                     

 

 

 

V STD – IV A/B

  Computer

Chapter – 1 History of Computer

Chapter – 2 Mastering Paint

Chapter – 3 Input , output and storage Units

 
 

 

 

  1. 2. Answer the following questions.
  2. For what reason Pascal developed his calculating machine?

Ans. Pascal invented this machine to help his father in tax calculation.

  1. Who invented Punch Card and when ?

Ans. Panch card was invented by French engineer and architect Joseph Mary Jacquard in 1801.

  1. How simple calculations are done by ABACUS ?

Ans. ABACUS is divided into two parts where beads are arranged many simple calculation can be performed by moving beads in particular position.

  1. What is the name of world's first digital computer?

Ans. The name of world’s first digital Computer is electronic numerical integrated and calculator was the first digital Computer.

  1. What was invented by John Napier?

Ans. John Napier invented logarithm in 16th century.

  1. Who invented Mark-1 and when ?

Ans. Havard Ikan invented Mark – 1 Computer in 1944.

  1. Approximately how many diodes and capacitors were used by ENIAC?

Ans. Diodes – 10000

          Capacitors – 7000

  1. Why could Charles Babbage not make his mechanical computer?

Ans. Charles Babbage not make his mechanical Computer becyof lack of financial and government support.

  1. Who developed EDVAC?

Ans. John Mauchly and J.P. Eckert developed EDVAC.

  1. Write the names of two main parts of Analytical Engine.

Ans. Store and mill are two main parts of analytical engine.

 

Q.3. Match A with B

A

Ans

B

John Napier

Scottish Mathematician

Very old device for calculation

ENIAC

First Digital Computer

Machine invented by Pascal

Charles Babbage

Analytical Engine

John von Neumann as consultant

ABACUS

Very old device for calculation

First Digital Computer

Mark - 1

Machine invented by Pascal

Analytical Engine

EDVAC

John von Neumann as consultant

Scottish Mathematician

 

Q.4. say whether the following sentences are True or False.

 

  1. ENIAC is still used in some parts of China. False
  2. The data can be stored in punch card by making holes at certain position. True
  3. Multiplication and division can be solved by easy addition and subtraction using Napier's Bones. True
  4. Pascal made MARK-1 to help his father. False
  5. Grace Hopper was the first lady to write programs for MARK-1. True
  6. ENIAC was developed at the University of Pennsylvania in America. True
  7. Charles Babbage is known as the father of modern computer. True

 

  1. Write the full form of IBM.
  2. EDVAC was used during 1951 and 1961. True
  3. Bill Gates is the president of IBM. False

 

Q.5. Answer the following questions in details.

 

  1. Give detail of components used by ENIAC.

Ans. Vaccum tubes – 18000, Diades – 7000, Resistors – 70000, Capacitors – 10000, Switches – 60000.

  1. Write a short note on Punch Card.

Ans. French engineer and architect Joseph Mary Jacquard invented punch card during 1801. The data can be stored in punch card by making holes at particular position punch card was first device capable of shorting data.

  1. Write a list of devices invented before modern computers.

Ans. ABACUS, Napier Bones, Pascal’s Mechanical Calculator Pascaline,  Punch card, Analytical Engineer, Mark – 1, ENIAC, EDVAC.

  1. Write notes on Mark-1 computer.

Ans. Havard Ikan an American scientist developed a big room size calculating machine in 1944. This machine is known as Mark – 1 this was the first program computer.

  1. What is 'Pascaline'? How was it invented ?

Ans. A French scientist Pascal developed this machine in 1645. He invented this machine to help his father in tax calculation. This is known as pascaline it can perform addition and subtraction very easily.

  1. Write short note on EDVAC.

Ans. The design work of EDVAC was proposed by John Mauchly and J.P. Eckert in 1944. EDVAC was the binary Computer and used form 1951 to 1961.

  1. What can be done using Napier's Bones?

Ans. Using Napier Bones a complex calculation of multiplication and division can be performed by addition and subtraction.

  1. Write a short note on IBM.

Ans. During 1960s IBM grew very dominant and was selling more Computer than any other company. Till 1980 IBM was the only company selling highest number of Computer. Microsoft developed PC – DOS for IBM and kept the copy right with them.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Chapter – 2 Mastering Paint

 

Q.1. Fill In the blanks using an appropriate option

  1. Paint button is like a file menu.
  2. Ctrl + O short cut key is used to open an existing Paint file.
  3. Properties option is used to change the height and width of the Paint drawing area.
  4. Paint Ribbon has 2 tabs.

5.pencil tool of Paint is used to select a color which is not available in the Color Box of Paint.

  1. Edit colors is used to select a color which is not in the Colon Box of Paint.
  2. Resize option of image group of paint is used to reduce or enlarge the selected part.
  3. Eraser tool of paint is used to erase unwanted part of the drawing.
  4. Paste form option of clipboard group is used to import a ready made drawing.
  5. Enlarge is used to enlarge the part of the paint drawing.

 

 

 

 

 

Q.2. say whether the following sentences are True or False.

 

  1. By default Paint file is saved with .bmp extension. False
  2. There are total 21 tools in Shapes group of Paint. False
  3. Size group is used to change the thickness of lines in Paint. True
  4. The Thumbnail option is activated when we Zoom Out. False
  5. The Status Bar of Paint can not be closed. False
  6. Gridlines help us to draw any shape perfectly. True

7.It is not possible to come out of Full Screen of Paint. False

  1. Rotate option of Image group is used to remove the unwanted part of the drawing. False
  2. Cloud callout' is a name of the Paint tool. True
  3. Paint drawing can be set the Desktop background without saving it. False

 

 

Q.3. Answer the following questions.

 

  1. Explain the importance of Quick Access Toolbar.

Ans. Quick Access Toolbar shows the buttons which we need to use frequently. By default it shows save, undo and Redo buttons. You can also move the quick access Toolbar below the Ribbon can also hide the Ribbon.

  1. Discuss any five options available in paint button.

Ans. The 5 options available in paint are:

 New- This option is used to open ci blank file to create new drawing.

Open - This option is used to open ein exiting drawing.

Save -  This option is used to Save the current drawing.

Save as - This option is used to save the document with different file extension.

 Print - This option is used to print the current drawing.

  1. What is the use of outline and fill option of Shapes group of Paint ?

Ans. The outline options you can select the different types of outline for the shape you want to draw. The fill option is used Select the different types of fill options.

  1. What is the use of colour Picker' tool of Paint ?

Ans. Color Picker used to pick a color from the drawing area and to use it for the further drawing.

  1. What is the use of 'Invert selection" option of Image group ?

Ans. Invert selection: This option will revert the selection and the select part will be deselected and the other part will get Selected.

  1. How to set a paint drawing as windows – 7 desktop background..

Ans. Prepare a drawing in paint or open drawing which is already prepared Make Sure that the drawing is Saved because only Save drawing can be set as window 7 desktop background Select set as desktop background option from the paint button as shown here

  1. Explain in detail about the fill with color tool.

Ans. Fill with colon used to fill a closed shape with fop ground color i.e. color.

  • By clicking inside the shape you can fill the shape with back ground color

 

  • By night clicking inside the shape.

 

  1. For what purpose the 'view' tab of Paint can be used ?

Ans.  Zoom group has three buttons namely ZOOM in,  ZOOM out and 100%.

  • ZOOM in - This option is used to zoom in (Magnify) the pant of the drawing.
  • ZOOM Out - This option is used to zoom out (reduce) the part of the drawing.
  • 100% - This option brings the drawing to its original size.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Q.4. Differential.

  1. Paste and paste from.

Paste

Paste From

 

 

Paste option is used to paste text or graphic which you have selected using cut or copy command.

Paste from is used to import a ready made drawing from other file.

 

  1. Save and Save as.

Save

Save as

 

 

Save option is used to save the current drawing.

Save as option is used to save your paint drawing with different file extension like .jpeg, bmp, .gif etc. By default the paint file is saved with .png extension.

 

 

 

 

 

  1. New and open.

New

Open

 

 

This option is used to open a blank file to create a new drawing.

This option is used to open an existing drawing.

 

  1. Rectangular selection and free-form section.

Rectangular selection

Free-form section

 

 

Using rectangular selection you can select part of the drawing in rectangle shape.

Using free-form section, you can select part of the drawing in any shape you want.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Resize and Rotate

Resize

Rotate

 

 

This option is used to reduce of enlarge the selected part of the drawing by changing its horizontal and vertical values.

This option is used to rotate or flip the selected part of the drawing you can rotate the select part of drawing with 90° degree on left or right side and you can also rotate it by 180° degree you can also flip the selection vertically or horizontally.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Chapter – 3 Input, Output and Storage Units

 

Q.1. Fill in the blanks with an appropriate options.

  1. The devices which can be connected with completer can be classified in 3 Categories.

2.Touch Screen Computer are kept at railway Station to get different information on our own.

  1. Driving license ATM card, etc. are examples of Smart card.

4.Barcode Reader is an input device.

  1. Hard Disk has More than one metal disk.
  2. A Projectors can be used as a home theater.
  3. A touch screen is an I/O device.
  4. A smart card is used to Store confidential data.
  5. The output of Dot Matrix Printer is not Very sharp and good.
  6. HDD is fixed inside computer.

 

Q.2. Say whether the following statements are True or False.

  1. To control the arrow on screen mouse has to be moved on a touchpad. False

2 Web camera can not be used for security purpose. False

  1. DVD drive is kept inside CPU. True
  2. Barcode reader is useful to make bills at shopping mall. True

 

  1. The data is stored in a golden chip on a smart card. True
  2. A Modem is useful to access internet. True
  3. Printers are very useful to transfer photographs in computer. False
  4. A Blu Ray disc can store very less data compared to a DVD. False

9.Data stored on a pen drive cann't be deleted. False

  1. Hard disk is a storage device. True

 

Q.3. Explain in Short the use of the following devices.

 

1.Touch screen -

Touch Screen computers and mobiles can be used by touching it’s screen by finger. You Must have seen  touch screen mobiles. A touch screen device recognizes finger touch and then it responds accordingly. Touch screen devices very easy and interesting to use.

 

  1. Barcode header –

We see bar codes on different products  sold  in market Bar Code Stores all the information about the product. Bar code  readers are used to read and transfer this information to computer. It is very useful to quickly transfer all the information in Computer and to prepare bills.

 

 

 

  1. Pen drive –

Pen drive, which is also known as flash drive is very small and easily transportable Storage device. The storage  capacity of latest pen drive varies from 16 GB of to 256 GB. It is  very popular because of its small size and high storage capacity.

 

  1. Hard disk –

Hard disk drive i.e. HDD is fixed inside CPU. It can store lots of data. Hard disk is kept in an air tight metal box and inside there are many metal disks to record and store data. The data stored on hard disk can be used any time. The latest hard ycan store data more than 2 TB.

 

  1. Touchpad -

Touchpad are mostly seen on laptop Compute Touchpad can be used instead of mouse. The  arrow on computer screen can be controlled by moving finger on the touchpad.

 

  1. Modem -

Modem is the short name of modulator demodulator.  Modems are mainly used to convert analog signal to digital signal and vice versa. Modem are very useful to use internet facility in your computer.

 

 

 

 

  1. Web Camera –

A web camera is very useful to provide video input to computer. A web camera can be used to establish video links, allowing computer to act as a video phone. Web camera is also useful for the security purpose.

 

  1. Dot Matrix Printer –

Dot Matrix Printer print using thiy dots produced by small pins the output of Dot Matrix printer is not very good. They are noisy printers  They are very useful to print on continues papers.

 

  1. Speaker -

Speaker are used to listen the sound generated by computer Computers have in built sound card which produces the sound. There are necessary sockets  in the computer where we can  easily connect speakers.

 

Q.4. Write the full form of the following.

  1. DVD – Digital Versatile Disk
  2. HDD – Hard Disk Drive
  3. I/O – Input / Output
  4. Modem – Modulator Demodulator

 

 

Q.5. Answer the following questions.

  1. Write names of any five input devices.

Ans.  The names of input devices are Touchpad, smart  card, reader, Bar code reader, scanner, web Camera.

  1. What is the use of a projector ?

Ans. At home a projector can be used as a home theater to watch TV. Shows and movies.  In business it can be used to conduct meetings and seminars. In schools and collage, it can be used to teach different subjects.

  1. What is the use of a smart card ?

Ans. Smart card are used to store very sensitive and confidential data in a micro chip.

  1. Write a short note on Touch screen Touch screen.

Ans. Touch screen computer and mobiles can be used by touching it's screen by finger. Touch screen computers are kept on railway Station to get details about trains. A touch Screen device re cognizes finger touch and then it responds accordingly.

  1. Write names of any three storage device ?

Ans. 1) Hard Disk, 2) DVD, 3) Blu Ray Disc.

  1. Write the name of three most common type of printers ?

Ans. 1) Dot Matrix, 2) Inkjet, 3)Laser.

 

 

 

  1. What is the function of Modem in Computer ?

Ans.Modem is the short  name of Modulator Demodulator. Modems are very useful to use internet facility in your computer. There are two basic types of Modems external modem and Internal modem.

8.Write short note on Bly Ray disc?

And. Blu Ray disc are like DVDS and used to store data. The Storage capacity of Blu Ray disc is much more than a DVD. The latest Bly Ray disc BD-XL can store up to 128 GB of data. We need a Bly Ray disc player to use Bly Ray disc.

  1. How scanners are useful ?

Ans. Scanners is very useful device to transfer photographs and important documents in computer.

  1. What is Pen drive ? Write it’s usage.

Ans. Pen drive which is also known as flash drive is very small and easily transportable storage device. The data stored on a pen drive can be deleted as well as modify and so it is more useful than a normal DVD.

  1. Write a short note on Inkjet printer.

Ans. Inkjet printers use ink which is sprinkled on paper to produce output. Inkjet printer are show and expensive but can print in multi color.

  1. Write a short note on Laser Printer.

Ans. Laser printers print using laser technology. Laser printer can print with high speed and can produce very sharp graphical output.

 

Q.6. Differential.

  1. Blu Ray Disc and DVD

Blu Ray Disc

DVD

 

 

Blu Ray Disc are like DVD and used to store data.

DVD is used to store software, programs, songs, movies and games.

We need a Blu Ray Disc player to use Blu Ray Disc.

We need a DVD drive to use DVD.

Storage capacity more than DVD.

Storage capacity normal 4.7 GB double 8.5 GB

 

  1. Touch pad and Touch screen

Touch pad

Touch screen

 

 

Touch pad are mostly seen on laptop.

Touch screen are seen on the computer and mobile.

Touch pad can be used instead of mouse.

Mouse is not required as screen works mouse.

The arrow on computer screen can be controlled by moving finger on the touchpad

A touch Screen device recognizes finger touch and then it respond a accordingly.
  1. Input device and Output device

Input device

Output device

 

 

Those device which are osed to input data in computer are known as input device.

Those device which are used to produce the result given by a computer is known as output device.

Mouse and keyboard are most common input device.

Monitor and Printer are most common output device.

Ex. Scanner, web camera, smart card reader.

Ex. Printer, speaker, projector.

 

  1. DVD and pen drive

DVD

Pen drive

 

 

The full form of DVD is Digital Versatile Disk.

Pen drive is also known as flash drive.

DVD is used to store software, program, song etc.

Pen drive is very small and easily transportable storage device.

You need a DVD drive to use DVD.

No drive is used.

 

 

Std – IV A/B

Computer

Semester – 2

 

 

 

 

Chapter – 4 Wordpad

Chapter – 5 Generation of Computers

Chapter – 6 LOGO part - 1

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Chapter – 4 Wordpad

Q.1. Say whether the following statements are True or False.

 

  1. We cannot insert date and time in a WordPad file. False
  2. There are three control buttons on the title bar of WordPad. True
  3. The 'Paragraph' group is in the View tab of WordPad. False
  4. "Grow font' button is used to increase the font size. True
  5. You can select an entire paragraph by triple clicking anywhere on the paragraph. True
  6. 'Start a list' option is in the 'Insert' group. False
  7. We can not change the size of the inserted picture. False

 

  1. 'Replace Whole' button is used to replace all the words. False
  2. Superscript is used to write lowered text. False
  3. Increase Indent is used to increase right margin of WordPad document. False

 

Q.2. Answer the following questions.

  1. Write any three features of Wordpad which are not available in notepad.

Ans. You can change the line spacing you can insert date and time You can find a Specific word and replace it with other. (find & Replace).

  1. Explain any three options of paragraph group of WordPad.

Ans. The options of Paragraph group of word pad is…Align text left, Align text right, center.

3.Explain any four text formatting options.

Ans. Editing group is useful for finding Specific text from the file and replace with other text. It is also used to Select entire content of the file Clicking on select all button will select the entire content of the file you may  also use Shortcut key Ctrl + A  to select all  content of the file.

  1. What can be inserted in a Word Pad file using Insert group ?

 Ans. The insert group is Useful to insert picture, paint, drawing date /time and other objects.

 

 

 

  1. What is the use of Quick Access Toolbar of WordPad ?

Ans. The Quick Access Toolbar shows the button which we need to use frequently we can add or  remove buttons. In quick  Access Toolbar using Customize quick access toolbar button, By default it shows save, undo and Redo buttons.

  1. Explain any five. Options of Paragraph group of WordPad.

Ans. Center, Align text left,  Align text night, justify.

  1. Explain the process of find and replace.

Ans. Click the replace button of editing group or press ctrl + H. You will get the replace dialog box. Type India in the final what box and Hindustan in the replace with box select the match whole word only option, so that Wordpad will find word India only and will not final those words where India is a part of its spelling ex. Indian. Now click on replace all button.

  1. Explain the different ways to save the Wordpad file ? Explain.

Ans. Save the file with the name Example 1 by selecting save option from Wordpad menu. The Wordpad file is saved with .rtf ( rich  text format) extension by default.

  1. What is different between Numbered list and Bulleted list ?

Ans. i) Numbered list -  Uses Some Serial numbers or alphabets in proper order.

2) Bulleted list – Uses some symbol (o, *,à etc.) representing each list.

 

 

  1. How to insert a picture in a Wordpad file ?

Ans. Click the picture button from insert group. This will display select picture dialog box. Select the picture of your choice and click open button. This will insert selected picture in the document.

 

Q.3. Write short note.

  1. Ribbon

Ribbon is located just under the Title bar and Contains short cuts to Commands. The Wordpad Ribbon has two tabs namely Home and View.

  1. Creating lists in WordPad

Lists are very useful to group related information together. There are two major types of lists namely numbered list and Bulleted list. Numbered list uses some  numbers or  alphabets in increasing order for each list item and bulleted list each list uses some  symbol representing each list item.

  1. Paragraph alignment

The cursor on the date line and click 'Align text right option from paragraph group. This will bring the date on the right Side of the screen. The cursor  on the heading line and click 'center option from paragraph group. This will bring the heading in the  Center of the Screen.

  1. View tab of WordPad

The view tab of WordPad has tools to change the view of WordPad screen. It has three groups of icons like zoom, show or hide and setting.

  1. Line spacing in WordPad

Paragraph group change the line spacing as 1.0 and remove the tick mark from the option add 10 pt space after paragraph now, there will not be any extra blank spaces between lines.

  1. Match case option of find and replace.

It you select the match case option then it will find those words which matches the lower and upper case characters. Ex. Selecting this will not fine words like INDIA, india etc.

 

Q.4. Fill in the blanks.

  1. The extension of WordPad file is .doc.
  2. Ctrl + A shortcut key is used to select entire Wordpad file.
  3. Justify option is useful to align paragraph on both left and right side.
  4. Zoom buttons are in status bar.
  5. Ctrl + H is the shortcut key for find and replace in WordPad.
  6. Ctrl + J is shortcut key is used to justify a paragraph in WordPad.
  7. Find and replace option is in editing group of home tab of WordPad.
  8. Paint drawing option is in the insert group of home tab of WordPad.
  9. There will be 8 handles around the selected picture in WordPad.
  10. Cut, copy and paste are three important buttons of clipboard group of WordPad.

Chapter – 5 Generation of Computers

Q.1. Match the following.

A

Ans

B

 

 

 

First generation

Vaccum tubes

Micro processor

Fourth generation

Micro processor

Artificial intelligence

Third generation

Integrated circuits

Vacuum tubes

Fifth generation

Artificial intelligence

Transistor

Second generation

Transistor

Integrated circuits

 

Q.2. Answer the following questions.

  1. How would be the fifth generation of Computer ?

Ans. Scientists are working hard towards the development of fifth generation of Computer. These computers will take decision based on artificial intelligence. Scientists are trying to build such computer that can understand and process the verbal instruction given in spoken language.

  1. Write the full form of ENIAC and EDVAC.

Ans. ENIAC – Electronic Numerical Integrator and Calculator.

EDVAC – Electronic Discrete Variable Automatic Computer.

  1. Write any three fractures of second generation of Computer.

Ans. Small in size compared to first generation of Computer. Punch cards were used for input and output faster than first generation of Computer. Assembly language were used to do programming.

  1. Write full form of IC and VLSI.

Ans. IC – Integrated Circuits,  VLSI – Very Large scale Integration.

  1. Write names of any two programming language used by third generation of Computer.

Ans. High level language like COBOL, FORTRAN were used to do programming language used by third generation of Computer.

  1. What are the limitations of first generation of Computer ?

Ans. The limitations of first generation of Computer are as follow.

  • Air conditioning was required.
  • Very slow speed.
  • Limited programming capabilities.
  • Used machine language only.

 

Q.3. Say whether the following statements are True or False.

  1. Programming on First Generation of computer was very easy. False
  2. Third Generation of computer was developed due to the invention of transistor. False
  3. Fourth Generation of computer has networking. True
  4. COBOL and FORTRON languages were developed during Third Generation of computer. True
  5. Thousands of components can be fitted on a micro processor using IC technology. False
  6. Fifth Generation of computer will have Artificial Intelligence. True
  7. Transistors produce more heat compared to vacuum tubes. False
  8. Fifth Generation has started from year 2000. False

 

Q.4. Write short note.

  1. First Generation.

The first generation of Computer were made up of values i.e. Vaccum tubes. EDVAC – Electronic Discrete Variable Automatic Computer are example of first generation of Computer.

  1. Second Generation.

The development of second generation of Computer were due to the intention of transistors. Transistors were very small in size compared to Vaccum tubes. They also generation less heat. A small transistor was equivalent to many Vaccum tubes.

  1. Third Generation.

The development of third generation of Computer were due to the invention of Integrated Circuits, many transistors were fixed on a silicon chip which reduced the size of the computer and made it more efficient and useable.

  1. Fourth Generation.

The development of fourth generation of Computer were due to the invention of micro processor. Thousands of components user fitted in a micro processor using VLSI technology. The speed and efficiency of Computer increased and size and price of the computer is decreased.

 

 

 

 

 

Chapter – 6 LOGO Part – 1

 

Q.1. Fill in the blanks.

  1. LOGO is a computer programming language. (Word, LOGO, WordPad)
  2. There are 5 menus in the menu bar of LOGO. (5, 6, 8)
  3. The diagram drawn by LOGO can be seen in graphics area (Work Area, Picture Area, Graphics Area)
  4. Bye command is used to quit LOGO program. (Quit, Exit, Bye)
  5. BK LOGO command is used to move the turtle backward. (BK, BKS, BS)
  6. RT command turns the turtle head in right direction. (left, right, up) 7. CS command is used to erase the LOGO drawing made by turtle. (CSC, SC, CS)
  7. To draw a square in LOGO, the value of RT or LT command will be 90 (60, 90, 45)
  8. If the value of all five angles is 72 then it will draw Pentagon diagram. (hexagon, rectangle, pentagon)
  9. Home LOGO command brings the turtle to its home position.

(House, Back, Home)

  1. PU LOGO command is used to stop the pen of turtle. (PC, PU, PD)
  2. The value of RT or LT should be 144 to draw a star in LOGO. (90, 144,72)

 

Q.2. Say whether the following statements are True or False.

 

  1. LOGO can be used to create text file. False
  2. The small triangle in graphics area of LOGO is called turtle. True
  3. The text written in text area of LOGO can be erased using CT command. True
  4. We can close LOGO program using File-Quit option. False
  5. ST command makes turtle disappear. False
  6. The LOGO command PD is used to put the turtle's pen down. True 7. We can not draw rectangle using BK command. False
  7. The CLEAN command brings the turtle in the middle of the screen. False
  8. RT 36 can be used to draw a closed diagram with 10 sides. True
  9. We can write only one command on line in LOGO. False

 

Q.3. Answer the following questions.

  1. Why LOGO is famous among school going children ?

Ans. LOGO is very popular among school students because of its simplicity and easy to learn and understand. The full form of LOGO is logic oriented graphics oriented.

  1. What is Turtle in LOGO ?

Ans. The small triangle in the center of the logo screen is known as Turtle. We can draw different shapes by moving the turtle from one place to another.

  1. Which are the three methods to close LOGO program ?

Ans. Click on the close button to exit LOGO or type bye in the text area and press enter or go to file menu and select.

  1. What is text area in LOGO ?

Ans. The commands given to the LOGO is written here. User writes the LOGO commands in the text box  displayed at the bottom of the screen.

  1. How will you decide the measurements of angle while making drawing in LOGO ?

Ans. The total of all the angles of a closed diagram where the lines are not crossing each other will be always 360°. That is why to draw a square or a rectangle the measure of the four angles should be 90 because a square or a rectangle would have 4 angles. So, 4×90 = 360. Similarly for a Pentagon there are five angles so 5×72=360, for a hexagon there are six angles. So 6×60=360.

  1. Explain CLEAN and HOME commands.

Ans. CLEAN command is used to clean the drawing from the screen. CLEAN command does not change the place of the turtle. CLEAN command only clears the screen but does not bring the turtle at home position. Home command brings the turtle back to its home position from wherever it was and will draw line on that path also.

 

 

 

 

 

 

Q.4. Differential.

  1. FD and BK

FD

BK

 

 

FD means Forward

BK means Backward

FD command is used to move the turtle in the forward direction.

BK command is used to move the turtle in the backward direction.

Ex. FD 50 will move the turtle 50 steps in forward direction and a line will be drawn.

Ex. BK 75 will move turtle 75 steps in backward direction and a line will be drawn.

 

  1. RT and LT

RT

LT

 

 

RT means right turn.

LT means left turn.

RT command is used to turn the turtle’s head in the right direction.

LT command is used to move the turtle’s head in the left direction.

Ex. RT 90 will turn the turtle’s head with 90° degree in the right direction.

Ex. LT 45 will turn the turtle’s head With 45° degree in the left direction.

 

  1. CS and CT

CS

CT

 

 

CS means clear screen.

CT means clear text.

CS command is used to clear the drawing from the LOGO screen.

CT command is used to clear the commands written in text area.

 

  1. HT and ST

HT

ST

 

 

HT means hide turtle.

ST means show turtle.

Using HT command we can hide the turtle from the screen.

ST command display the hidden turtle back on the screen.

 

  1. PU and PD

PU

PD

 

 

PU means pen up.

PD means pen down.

This command will lift the pen of turtle up and turtle will not draw any line.

This command will put the turtle’s pen down so that it can draw lines.

 

 

 

 

 

 

Standard 4 हिंदी

यूनिट :१

Lesson: १,२

यूनिट:२

Lesson :३,४,५

सेमेस्टर 1

Lesson :-१ to १०

                      १: ईश्वर प्रार्थना

 

 

इश हमें दो यह वरदान,

पढ़े लिखे हम बने महान।

ऊंच-नीच का भेद मिटाए,

हम धरती को स्वर्ग बनाए।

दीन दुखी को हम अपनाए।

दुनिया में हम नाम कमाए।

करे सदा हम ऐसे काम।

भारत का ऊंचा हो नाम।

ए: शब्द का अर्थ

इश-ईश्वर

महान-बड़ा

भेद-अंतर

मिटाए-दूर करें

अपनाएं-अपने साथ ले

नाम कमाएं-बडाई पाए।

प्रश्न:

१: बच्चे क्या वरदान मांगते हैं?

उत्तर: बच्चे यह वरदान मांगते हैं, की हम पढ़ लिख कर बने महान।

२: धरती को स्वर्ग कैसे बनाया जा सकता है?

उत्तर: ऊंच-नीच का भेद मिटाकर हम धरती को स्वर्ग जैसा बना सकते हैं।

३: भारत का नाम ऊंचा कैसे होगा?

उत्तर: हम अच्छे और सच्चे काम करके भारत का नाम ऊंचा कर सकते हैं।

नीचे दिए गए शब्दों पढ़ो और रिक्त स्थान में उचित शब्द लिखो (हमें, धरती, भेद, महान)

१: इश -हमें दो यह वरदान,

२: पढ़े लिखें हम बने महान ।

३: ऊंच-नीच का भेद मिटाए,

४: हम धरती को स्वर्ग बनाए।

 

 

        २: पते की नाव

शब्दार्थ:

सरोवर-तालाब

छटपटाना-तड़पना

कोशिश-प्रयत्न

उपाय-तरकीब

शिकारी-शिकार करने वाला,

सनसनाना-सन सन की आवाज होना।

 

प्रश्न:

१: बरगद के पेड़ पर कौन रहता था?

उत्तर: बरगद के पेड़ पर कबूतर रहता था।

२: कबूतर ने चींटी की सहायता किस प्रकार की?

उत्तर:वह उस से बचाने का उपाय सोचने लगा उसने डाल से एक पत्ता तोड़ा और नीचे फेंका इस तरह कबूतर ने चींटी की सहायता की।

३: चींटी ने कबूतर की सहायता किस प्रकार की?

उत्तर: चींटी शिकारी को देखकर तेजी से दौड़ी और शिकारी के पास पहुंच कर उसने उसके पैर में काट लिया। इस तरह शिकारी निशान चूक गया। उसकी आवाज से कबूतर तुरंत उठ गया। इस तरह से चींटी ने कबूतर की सहायता की।

 

(आ) सही या गलत का निशान लगाओ:

१ सरोवर के किनारे पीपल का एक बड़ा पेड़ था। ×

२: एक चींटी पानी में छटपटा रही है।✓

३ कबूतर को चींटी पर दया आई।✓

४ पीर कबूतर की आंख में घुस गया।×

 

 

(इ) नीचे दिए गए शब्दों में से चुनकर उल्टे अर्थ वाले शब्द लिखो: (नीचे, पूरा, दूर, बड़ा, बहुत, बाहर)

१ आधा×पूरा

२ पास×दूर

३ थोड़ा×बहुत

४ ऊपर×नीचे

५ छोटा×बड़ा

६ अंदर×बाहर

(ई) नीचे दिए गए सब्जियों के नाम लिखो।

(फूलगोभी, पत्तागोभी, बैंगन, लौकी, भिंडी, कुंदरू, गाजर, टमाटर, सूरन, पालक, शिमला मिर्च, हरा मटर)

              युनिट – २

३) गौरैया और उसके बच्चे

शब्दार्थ:-

 

     घोंसला-चिड़िया का घर

     जी चाहा-मन हुआ

      छत-घर की छाजन-पाटन

    सताना-तकलीफ देना।

 

 

 

प्रश्न:

१: चीकू ने घोसले से बच्चों को क्यों उठाया?

उत्तर: चीकू का जी चाहा कि वह उससे पाले इसलिए चीकू ने घोसले से बच्चों को उठाया।

२ अम्मा ने चीकू को क्या समझाया?

उत्तर अम्मा ने चीकू को समझाया कि बेटा पक्षी भी हमारी तरह अपने बच्चों को बहुत प्यार करते हैं हमें पक्षियों को सताना नहीं चाहिए।

 

(अ): उचित उत्तर पर  ✓ का निशान लगाओ:

१: गौरैया का घोंसला कहां था?१

१: पेड़ पर। २: छत पर।✓ ३: कमरे में

२: गौरैया के बच्चे क्या करते थे?

१:ची-ची✓ २: चूं-चूं ३:चा-चा

३ गोरैया को रोते देखकर चीकू को क्या हुआ?

१: गुस्सा आया २: खुशी हुई ३: दुख हुआ ✓

 

(आ): रिक्त स्थान भरो:

१: चीकू के घर में गौरैया ने घोंसला बनाया था।

 (गोरैया/कौआ)

२: घोसले में उसके दो बच्चे । (तीन/दो)

३: गोरैया बिल्ली के पास गई। ( बिल्ली/बंदर)

(इ): किसने, किससे कहा?

१: “बिल्ली से पूछ लो।“--कुत्ते ने गोरैया से कहा।

२:” अम्मा जी से पूछ लो।“---बिल्ली ने गोराया से कहा।

३:” हमें पक्षियों को सताना नहीं चाहिए।“---अम्मा ने चीकू से कहा।

(ई) : अलग जाति का प्राणी कौन सा है? पहचानो और उसका नाम लिखो।

१: कौआ, बत्तख, मोर, बाघ, मुर्गा  (बाघ)

२: गाय, मेढक, बेल, भैंस, बकरा (मेढक)

३: मछली, कछुआ, मेढक, भालू, घड़ियाल (भालू)

४: सप, बिच्छू, गोजर, तोता, छिपकली  (तोता)

 

 

૪: बूदे बरसी

 

कविता: ४ बूंदें बरसी

रिमझिम-रिमझिम बूंदें बरसी हवा चली पुरवाई।

 

सोंधी गंध उठी धरती से सबके मन को भाई।

 

डाली-डाली झूम रही है पवन चली मतवाली।

 

कलियाँ नाच रही हैं, बच्चे बजा रहे हैं ताली।

शब्दार्थ:

पुरवाई-पूरब से चलने वाली हवा,

भाई-अच्छी लगी,

सोंधी-धूल पर पानी पड़ने से उठी सुगंध,

मतवाली-मजेदार

(अ): निम्नलिखित वाक्यों में से गलत शब्द पर×का निशान लगाओ:

१: सोंधी गंध/ दुर्गंध उठी धरती से।×

२: डाली डाली झूम/नाच रही है।×

(आ): दिए गए शब्दों में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थान भरो: (बरसी, सोंधी, भाई, पुरवाई)

 

१: रिमझिम रिमझिम बुंदे बरसी

२: हवा चली पुरवाई।

३ सोंधी गंध उठी धरती से

४: सबके मन को भाई।

(इ): कविता की पंक्तियां पूरी करो:

रिमझिम रिमझिम बुंदे बरसी हवा चली पुरवाई।

Toकलिया नाच रही है बच्चे बजा रहे ताली।

(ई): डाली डाली शब्द की तरह तीन अन्य शब्द युग्म (जोड़ी वाले शब्द) लिखो:

१: रिमझिम रिमझिम

२: ताली ताली

३: चली चली

 

५: एकता का बल

शब्दार्थ:

व्याकुल-बेचैन

बिखरा-फैला हुआ

Toभरपेट-पेट भर कर

जोर लगा कर-ताकत से

कुतरना-दातों से काटना

मुक्त-आजाद

 

प्रश्न:

१: कबूतर क्यों व्याकुल हो गए?

उत्तर: सारे कबूतर भूख के कारण व्याकुल हो गए।

२: दाना देखकर बूढे कबूतर ने अपने साथियों से क्या कहा?

उत्तर: बूढे कबूतर ने कहा-“रुको, जंगल में एक ही जगह पर इतना सारा दाना कहां से आ गया? जरूर थेधोखा है”।

३: कबूतरों को जाल में फंसा देखकर बूढे कबूतर ने क्या कहा?

उत्तर: बूढे कबूतर उड़ कर उनके पास आया। उसने कहा-“घबराओ मत, हिम्मत से काम लो। एक साथ जोर लगाकर उड़ चलो”।

 

 

  • उचित उत्तर पर✓का निशान लगाओ:

  १: जंगल में पेड़ पर कौन रहते थे?

  १: कौए  २:  तोते   ३: कबूतर।  ✓

२: बरसात में क्या मिलना कठिन हो गया?

 १: भोजन  ✓२: हवा ३:धूप

   ३:बूढे कबूतर का मित्र कौन था?

   १: चुनमुन ✓ २: मुनमुन ३: रुनझुन

 

  • दिए गए शब्दों में से रिक्त स्थान भरो::

(व्याकुल, आवाज, शिकारी।)

  १: सारे कबूतर भूख के कारण व्याकुल हो गए।

२: शिकारी पेड़ के पीछे खड़ा यह सब देख रहा था।

३: चुनमुन अपने मित्र की आवाज पहचान कर तुरंत बाहर आया।

  • सही✓या × का निशान लगाओ:

१: कबूतर दुखी होकर भोजन की तलाश में उड़ चले। ✓

२: सारे कबूतर जाल लेकर उड़ने लगे। ✓

३: चुनमुन अपने मित्र की आवाज पहचान कर बाहर नहीं आया। ×

                       #हिंदी व्याकरण#

*लिंग

१: पुल्लिंग--पुरुष जाति का बोध करने वाले शब्द को पुल्लिंग कहते हैं। जैसे कि-लड़का

२: स्त्रीलिंग--स्त्री जाति का बोध करने वाले शब्द स्त्रीलिंग कहते हैं। जैसे कि लड़की

  • लिंग बदलकर लिखो:

१: लड़का-लड़की

२: मुर्गा-मुर्गी

३: बेल-गाय

(आ): जिस शब्द का अर्थ समान होता है उसे समानार्थी शब्द कहते हैं।

१: समान अर्थ वाले शब्दों को जोड़ो:

१: पेड़             --वृक्ष      

२: दाना।           -- अनाज

३: निकट           -- पास

४: मित्र             -- दोस्त

५: मुक्त            -- आजाद

 

 

(इ): विभिन्न रंगों के नाम लिखो: (हिंदी में लिखना है।)

(लाल, हरा, पीला, नीला, काला, केसरिया, सफेद, बैंगनी)

६: घंटी कौन बांधे

 

शब्दार्थ:

 

गोदाम—बहुत सा सामान रखने की जगह,

घाटा—नुकसान

दबे पांव--चुपके चुपके

समस्या—कठिनाई

इलाज—हल

 

प्रश्न:

१: लालचंद कौन था?

उत्तर: लालचंद एक व्यापारी था।

२: १ ने समस्या कैसे हल की?

उत्तर: हरिराम ने एक बड़ी सी बिल्ली लाकर समस्या हल की।

(अ): निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो:

१: चूहों से घर के सभी लोग क्यों परेशान थे?

उत्तर: वे कभी अनाज की बोरियां काट देते तो कभी मेवों के डिब्बे कुतर डालते । इस प्रकार चूहे हर दिन व्यापारी का ना जाने कितना नुकसान कर देते थे।

२: बड़े चूहे ने क्या सुझाव दिया?

उत्तर: एक बड़े चूहे ने सुझाव दिया की बिल्ली के गले में एक घंटी बांधी जाए।

  • : रिक्त स्थान भरो:

१: चिंटू पुर गांव में एक व्यापारी रहता था।

२: गोदाम में उसकी दुकान का बहुत सा सामान रहता था।

३: उससे बिना परिश्रम खाने को मिलने लगा।

  • : विरुद्ध अर्थ वाले शब्द चुनकर लिखो:

(मुनाफा, मोटे, आज, नीचे, शत्रु, अप्रसन्न,)

 

१: मित्र×शत्रु

२: घाटा×मुनाफा

३: कल×आज

४: प्रसन्न×अप्रसन्न

५: दुबले×मोटे

६: ऊचे×नीचे

 

  • : शब्दों से वाक्य बनाओ:

१: दुकान--दुकान में बहुत सारा सामान था।

२: दिन--आपका दिन मंगलमय हो।

३: मित्र--मेरे मित्र का नाम सूरज है।

४: बिल्ली--बिल्ली चूहे को पकड़ कर आ जाती है।

५: बाहर--बाहर बारिश हो रही है।

 

            #हिंदी व्याकरण#

  • वचन:
  • एकवचन: शब्द के जिस रुप से संख्या में एक होने का बोध है उसे एक वचन कहते हैं। जैसे की घंटी।
  • बहुवचन: शब्द के जिस रुप से संख्या में एक से अधिक होने का बोध होता है उसे बहुवचन कहते हैं। जैसे कि घंटियां।

१: बोरी—बोरिया

२: बिल्ली—बिल्लियां

३: चूहा—चूहे

४: डिब्बा—डिब्बे

*कहानी में से आकारांत वाले 7 शब्द ढूंढ कर लिखो:

(आज, बाहर, कांटा, घाटा, नाम, खाना, राजा)

 

७: मेरी बिटिया रानी

मेरी बिटिया रानी

 मैं बचपन को भुला रही थी बोल उठी बिटिया मेरी ।

 

नंदन/-वन-सी फूल उठी वह _ छोटी-सी कुटिया मेरी।

 

माँ ओ, कहकर बुला रही थी मिट्टी खाकर आई थी।

 

 कुछ मुंह में कुछ लिए हाथ में, मुझे खिलाने आई थी।

 

मैंने पूछा - "यह क्या लाई ?" बोल उठी वह "माँ काओ।"

 

फूल-फूल मैं उठी खुशी से, मैंने कहा – “तुम्ही खाओ।"

 

- सुभद्रा कुमारी चौहान

 

 

शब्दार्थ:

नंदनवन-स्वर्ग

कुटिया-घास फूस का छोटा घर

काओ—खाओ

खुशी से फुलना --बहुत खुश हो ना।

 

  • : रिक्त स्थान भरो:

१: बोल उठी बिटिया मेरी।

२: माओ  कहकर बुला रही थी।

३: मुझे खिलाने आई थी।

 

     (आ): कविता की पंक्तियां पूरी करो:

१: नंदन -वन-सी फूल उठी वह -  छोटी-सी  कुटिया मेरी।

२: फूल फूल में उठी खुशी से , मैंने कहा—"तुम ही खाओ।“

   

  ८: चिड़िया और बंदर

 

शब्दार्थ:

टोली- झुंड; समूह

सिमटना—सिकुड़ना; दुबकना

छलांग—उछाल

घुड़की देना—धमकी भरी डॉट

बेघर—जिसका कोई घर ना हो

परिणाम—फल

 

प्रश्न:

१: चिड़िया कहां रहती थी?

उत्तर: चिड़िया एक पेड़ पर घोंसला बना कर रही थी।

२: बया की बात सुनकर बंदर ने क्या किया?

उत्तर: बया की बात सुनकर एक बंदर को बहुत गुस्सा आया। उसने बया को घुडकी दी ।

 

  • निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो:

१: बंदर क्यों ठिठुर रहे थे?

उत्तर: क्योंकि बारिश बहुत तेजी से बरस रही थी और बंदर के पास घर भी नहीं था। बारिश में भीगने से ठंड से ठिठुर रहे थे।

२:बया ने बंदरों से क्या कहा?

उत्तर: बया ने बंदरों से कहा “अरे आज तुम सब इस तरह चुप क्यों बैठे हो? हमेशा तो यहां से वहां से यहां उछल कूद करते रहते थे।

३: इस कहानी से हमें क्या सीख मिलती है?

उत्तर: इस कहानी से हमें यह सीख मिलती है की बिना मांगे किसी को सलाह नहीं देनी चाहिए। उसका बुरा परिणाम भोगना पड़ता है।

  • रिक्त स्थान भरो:

( पानी, गुस्सा, आदमी, किनारे)

१: नर्मदा नदी के किनारे एक घना जंगल था।

२: एक दिन बहुत तेज पानी बरस रहा था।

३: एक बंदर को बहुत गुस्सा आया।

४: देखने में आदमी जैसे लगते हो!

 

  • : 1 से 20 तक गिनती लिखो:

(अंक और शब्दों में लिखो।)

१-एक          ११- ग्यारह

२-दो           १२-बारह

 ३-तीन         १३-तेरह

४-चार         १४-चौदह

५-पाच         १५-पंद्रह

६-छ:           १६-सोलह

७-सात         १७- सत्रह

८-आठ          १८-अठारह

९-नो            १९-उन्नीस

१०-दस          २०- बीस

 

(ई): निम्नलिखित शब्दों से वाक्य बनाओ:

१: नदी--नर्मदा नदी है।

२: जंगल--नदी किनारे एक घना जंगल था।

३: घर-- मेरा घर सुंदर है।

४: गुस्सा--एक बंदर को बहुत गुस्सा आया।

  • कहानी के ई-कारात शब्द छांटकर नीचे लिखो:
  • आदमी, पानी, सीख, नदी, कहानी।

 

*चिड़ियों की पहचानो और चुनकर चिड़ियों के नाम लिखो:

(मोर, कोयल, तोता, मुर्गा, कबूतर, कौआ)

१: कुहू कुहू—कोयल

२: कुकड़ू कु—मुर्गा

३: टे-टे-टे—तोता

४: कांव-कांव—कौआ

५: गुटर गू गुटर गू—कबूतर

६: पीऊं-पीऊ—मोर

 

९: बातूनी कछुआ

 

शब्दार्थ:

बातूनी—बहुत बोलने वाला

ताल तलैया—बड़े छोटे तालाब

कीचड़--पानी और मिट्टी का चिपचिपा मिश्रण

तरकीब—उपाय

नगर—शहर

प्राण निकलना--मर जाना

प्रश्न:

 

१: किन्नू कहां रहता था?

उत्तर: किन्नू भीम सरोवर नाम के तालाब में रहता था।

२: किन्नू के दोस्त कौन थे?

उत्तर: किन्नू के दोस्त दो हंस थे।

  • : उचित उत्तर पर✓का निशान लगाओ:

१ कछुए का क्या नाम था?

१: चुन्नू  २: मुन्नू   ३: किन्नू  ✓

२: कछुआ किस सरोवर में रहता था?

१: भीम ✓ २: भीमा ३: अर्जुन

३: कछुए की किस से दोस्ती थी?

१: सारस से २: हंसों से ✓ ३: बत्तख से

(आ): रिक्त स्थान भरो:

१: चंपक वन में भीम नाम का एक बहुत बड़ा तालाब था।

२: किन्नू कछुआ और दो हंसों में बहुत दोस्ती थी।

३: हम सब को एक तरकीब सूझी।

४: जल्दी ही उसके मुंह में दर्द होने लगा।

(इ): किसने किससे कहा?

१: “मुझे भी अपने साथ ले चलो”।   ---कछुए ने हंसों से कहा।

२:” पर तुम्हें चुप रहना होगा।“---हंस और कछुए से कहा।

३:” दोहन कोई गोल गोल खिलौना लेकर उड़ रहे हैं।“---लोग एक दूसरे से कहते हैं।

(ई): विरुद्ध अर्थ वाले शब्द लिखो:

१: बुरी×अच्छी

२: नया×पुराना

३: शाम×सुबह

४: शत्रु×मित्र

५: खुश×उदास

६: आकाश×धरती

 

१०: खरगोश की चतुराई

शब्दार्थ:

विनती-प्रार्थना

          प्रसन्न—खुश

                     मुक्त---आजाद

                     गर्जना—दहाड़

                    आक्रमण—हमला

                     कोप—क्रोध; गुस्सा

               प्रश्न:

१: जंगल के प्राणी क्यों दुखी थे?

उत्तर: से रोज अनेक छोटे-बड़े पशुओं को मार् कर खा जाता था। इससे जंगल के सभी प्राणी बहुत दुखी थे।

२: खरगोश क्यों खुश हुआ?

उत्तर: रास्ते में उसे एक कुआं दिखाई दिया। पास जाकर उसने कुएं में झांका। पानी में उसे अपना चेहरा दिखाई दिया। खरगोश खुशी से उछल पड़ा।

३: जंगल के जानवरों की ओर से शेर से बात किसने की?

उत्तर: जंगल के जानवरों की ओर से शेर से लोमड़ी ने बात की।

(आ): निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो:

१: जानवरों ने शेर से क्या प्रार्थना की?

उत्तर: “आप हमारे राजा है। महाराज, आपको शिकार करने का कष्ट न उठाना पड़े, इसके लिए हम सब ने एक उपाय सोचा है। हमने तय किया है कि हम में से एक पशु रोज आपके पास आएगा।

२: खरगोश ने देर से आने का क्या बहाना बनाया?

उत्तर: “महाराज, क्या करूं? हम पांच खरगोश आपके पास आ रहे थे। रास्ते में हमें एक दूसरा शेर मिल गया। वह हम में से 4 को खा गया। मैं इसी तरह भागकर अब तक आया हूं। आइए, दिखाऊं सरकार”।

३: शेर ने कुएं में छलांग क्यों लगा दी?

उत्तर: शेर ने कुएं में झांक कर देखा। पानी में शेर को अपनी छाया दिखाई दी। वह जोर से गरजा। कुएं में से भी वैसी ही आवाज आई। शेरनी क्रोध में आकर दूसर शेर पर आक्रमण करने के लिए कुएं में छलांग लगा दी।

 

(इ): रिक्त स्थान भरो:

१: जंगल के सभी प्राणी बहुत दुखी थे।

२: शेर मन ही मन में बहुत प्रसन्न हुआ।

३: हम में से एक पशु रोज आपके पास आएगा।

४: एक दिन एक खरगोश की बारी आई।

(ई): सही✓या गलत×का निशान लगाओ:

१: जंगल के सभी प्राणी बहुत खुश थे।--×

२: लोमड़ी ने कहा,  “आज से आप हमारे राजा नहीं रहे”।--×

३: तभी सामने से एक छोटा खरगोश आता दिखा।--✓

४: कुएं से कोई आवाज नहीं आई।--×

५: शेर को अपनी गुफा में बैठे-बैठे शिकार मिलने लगा।--✓

(उ): किसने, किससे कहा?

१: “आपसे एक विनती है।“------लोमड़ी ने शेर से कहा।

२: “आप उसे खाकर अपनी भूख शांत किया करें।“---लोमड़ी ने शेर से कहा।

ની३: “लेकिन मुझे रोज भोजन मिलना चाहिए”।---शेर ने लोमड़ी से कहा

४: “रास्ते में हमें एक दूसरा शेर मिल गया”।---खरगोश ने शेर से कहा।

(ऊ): सही वर्तनी वाला शब्द पहचान कर  ✓ निशान  करो।

१: परानी, प्राणी✓

२: रास्ता,✓  रास्त

३: पर कार, प्रकार✓

४: क्रोध, ✓  करोध

५: गुराना, गुर्राना✓

  

निबंध: मेरा परिचय:

 

        मेरा नाम निहार है। मेरे पापा का नाम हिमांशु भाई है। मेरी मां का नाम पिंटू बहन है।

        चौथी कक्षा में पढ़ता हूं। मैं 9 साल का हूं। मैं सेंट जोसेफ स्कूल में पढ़ता हूं। मुझे पढ़ना और लिखना बहुत अच्छा लगता है। मैं हर रोज स्कूल जाता हूं।

                मैं पढ़ाई के बाद थोड़ी देर खेलने जाता हूं। मुझे खेलना अच्छा लगता है। और अपनी मां से कहानियां सुनता हूं।

 

   2: शेर:

 

         शेर एक जंगली और भयंकर जानवर है। यह जंगल में जानवरों में से सबसे ज्यादा ताकतवर और निडर होता है, इसीलिए इसे जंगल का राजा कहते हैं।

            शेर मांस खाने वाला प्राणी है।यह दूसरे जानवरों का शिकार करके अपना पेट भरता है। इसकी आवाज को 'दहाड़’कहते हैं।

      शेर के पैरों में तेज और मजबूत नाखून वाले पंजे होते हैं। यह अपने पंजों से शिकार को पकड़कर घायल करता है। और तेज दातों से चीर कर खा जाता है। इसकी गर्दन पर बड़े बड़े बाल होते हैं। उन बालों को 'अयाल’ कहते हैं।

 

       भारत मैं शेर केवल गुजरात में गीर के जंगलों में पाए जाते हैं। शेर को चिड़ियाघर में रखा जाता है। शेर सर्कस में अनोखे खेल दिखाते हैं। बच्चे इसे देख कर खुश होते हैं।

 

      कहानी:  बुद्धि बढ़िया बल?

 

    किसी जंगल में एक शेर रहता था। वह रोज अनेक प्राणियों का शिकार करता था। सब प्राणी उससे डरते रहते थे। एक दिन उन्होंने आपस में बैठक की। उन्होंने शेर से कहा की वे रोज उसके पास एक जानवर भेज देंगे। शेर राजी हो गया।

 

           एक दिन शेर के पास सियार की बारी आई। वह बड़ा चालाक था। वह शेर के पास गया और नमस्कार करके बोला, “वनराज,  आप खुशी से मुझे खाइए। आपके हाथों मरने का मुझे दुख नहीं है, परंतु एक बात आपको बताना चाहता हूं। महाराज, इस जंगल में दूसरा शेर भी आ गया है।“

        इतना कह कर वह शेर को एक कुएं के पास ले गया। उसने शेर को कुएं के पानी में उसकी परछाई दिखाई। शेर को लगा कि वह सचमुच, दूसरा शेर है। गुस्से में आकर वह कुएं में कूद पड़ा। शेर मर गया और सियार बच गया।

       सचमुच, बुद्धि बल से बड़ी होती है।

 

 

                      सेमेस्टर 2                             

 

Lesson :- ११ to १९

यूनिट:3

Lesson- ११,१२,१३

यूनिट: 4

Lesson- १४,१५,१६

११: तीतर:

 

कविता;

बच्चों, इस जोड़ी के भीतर।

छिपा हुआ है जोड़ा तीतर।।

फिरते थे वे अभी यहीं पर।

दाना चुगते हुए जमीन पर।।

एक तितरी है एक तीतर।

हमें देखकर भागे भीतर।।

आओ इनको जरा डरा कर।

ठेला मार निकाले बाहर।।।

यह देखो वे दोनों भागे।

खड़े रहो चुप बढो ना आगे।।

अब सुन लो इनकी किलकारी।

एक अनोखे ढंग की प्यारी।

तीइतड, तीइतड

तीइतड, तीइतड

नाम इसी से इनका तीतर।।

शब्दार्थ:

जोड़ा-दो

जमी-जमीन

तीतरी-मादा तीतर

ढेला-मिट्टी का छोटा टुकड़ा

किलकारी-खुशी से भरी हुई आवाज,

तीइतड-तीतर की बोली

  • : उचित उत्तर पर✓का निशान लगाओ:

१: इंद्र का जोड़ा कहां छिपा हुआ है?

१: झाड़ी में ✓ २: गुफा में ३: घोसले में

२: तीतर कैसे बोलता है?

१: ट्याव-ट्याव २:तीइतड-तीइतड ✓ ३: म्याऊं म्याऊं

३: तीतर को बाहर कैसे निकालना है?

           १: पुचकारकर २: सिटी बजाकर ३:ढेला मारकर

  • : कविता की पंक्तियां पूरी करो:

१: फिरते थे वे अभी यहीं पर।

दाना चुगते हुए जमीन पर।।

२: अब सुन लो इनकी किलकारी।

एक अनोखे ढंग की प्यारी।।

 

*समानार्थी शब्द लिखो:

१: तित्तिर-तीतर

२: लुकना-छिपना

३: घूमना-फिरना

४: मौन-चुप

५: दौड़ना-भागना

६: अजीब: अनोखा

 

१२: लूसी और उनके पिल्ले

शब्दार्थ:

हैरान-चकित; परेशान

खोजना-ढूंढना

पिल्ला-कुत्ते का बच्चा

सुध-याद

पुचकारना-प्यार जताना

निश्चित-तय

 

  • प्रश्न:

१: लूसी कौन थी? उसके कितने बच्चे थे?

उत्तर: लूसी एक कुत्तिया थी। उसके चार बच्चे थे।

२: मां ने कैसे जाना कि सलिल और सोनल कहां है?

 

उत्तर: मां को घर के पिछले बरामदे से उन्हें दोनों की हॅंसने और ताली बजाने की आवाज सुनाई दी तब पता चला।

३: लूसी के बच्चे कैसे दिखते थे?

उत्तर: लूसी के बच्चे हल्के भूरे रंग के मुलायम ऊन के गोले जैसे दिखते थे।

  • : निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो:

१: मां ने पिल्लों के साथ चलने की क्या शर्त रखी?

उत्तर: मां ने कहा कि यदि तुम दोनों स्कूल से आकर रोज अच्छी तरह खाना खाओगे, अपना ग्रुप कार्य करोगे, तो तुम्हें पिल्लों के साथ खेलने दूंगी।

२: अड़ोस पड़ोस के बच्चे सलिल, सोनल के दोस्त क्यों बन गए?

उत्तर: क्योंकि पड़ोस पड़ोस के बच्चे सलिल, सोनल के दोस्त बन गए क्योंकि वे उनके घर आकर पिल्लो के साथ खेलना चाहते थे।

(इ): रिक्त स्थान भरो:

१: मां तुरंत समझ गई कि दोनों भाई बहन कहां है।

२: उनकी आंखें भी अभी नहीं खुली थी।

३: तुम दोनों ही लूसी को खाना खिलाया करना।

४: इसके लिए रविवार का दिन निश्चित किया गया ।

५: बहुत सोच विचार के बाद उनके नाम रखे गए।

 

(ई): सही✓ या गलत×का निशान लगाओ:

१:बच्चों की कु कू सुनकर भी लूसी नहीं आ रही थी।  ×

२: मैं उनके घर आकर पिल्लो से खेलना चाहते थे। ✓

३: पिल्लों का नाम रखने के लिए शनिवार का दिन निश्चित किया गया।  ×

४: सब बच्चों ने अपना दूध सबके साथ बांटा। ×

हिंदी व्याकरण:

संयुक्ताक्षर: संयुक्त अक्षर का अर्थ है जुड़े हुए मिले हुए अक्षर। जब किसी अक्षर में कोई आधा अक्षर मिलता है, तब संयुक्त अक्षर बनता है। जैसे: च्छ। इस संयुक्त अक्षर से शब्द बना- मच्छर

जैसे:

१: बिस्तर

२: पिल्ले

३: स्कूल

४: मुन्नू

५: निश्चय

६: दोस्त

 

  • प्राणियों के बच्चे के नाम

१ गाय-बछेड़ा

२: भेंस-बछडा

३: बकरी- मेमना

४: ऊंट-बोता

५: बिल्ली-बिलौटा

६ सांप-सपोला

७: मुर्गी-चूजा

 

१३: शुभम पिता के साथ बाजार में

 

शब्दार्थ:

दफ्तर-कार्यालय

बैग-थैला

पसंद-अच्छा लगने वाला

आवश्यकता-जरूरत

नोक-(पेंसिल का) निकला हुआ बारीक भाग

प्रॉमिस-वादा

  • : उचित उत्तर पर✓का निशान लगाओ:

१: शुभम का स्कूल खोलने में कितने दिन रह गए थे?

थे१: चार २: पांच ३: दो ✓

२: शुभम किस कक्षा में पढ़ता है?

१: दूसरी ✓ २: तीसरी ३: चौथी

३: शुभम ने किस से मैच करता स्कूल बैग खरीदा?

 

१: शर्ट से २: निकर से ✓ ३: टाई से

(आ): रिक्त स्थान भरो:

१: मेरा स्कूल खुलने में केवल दो ही दिन रह गए हैं।

२: बहुत दिनों बाद दिखाई दिए।

३: तुम्हें कौन सा रंग पसंद है?

४: प्लीज, पेंसिल-शार्पनर दिलवा दीजिए न!

५: मैं बार-बार पेंसिल नहीं छीलूगा

(इ): सही✓ या गलत×का निशान लगाओ:

१: स्कूल खुलने में केवल दो सप्ताह रह गए थे। ×

२: शुभम में नीला बैग पसंद किया।✓

३: शुभम दूसरी कक्षा में पढ़ता है।✓

४: पापा ने पेंसिल शार्पनर मांगने पर शुभम को बहुत डांटा।×

(ई): पाठ में आए अंग्रेजी भाषा के शब्द लिखो।

(बैग, स्कूल, प्लीज, थैंक यू, प्रॉमिस, पेंसिल, अंकल, बोतल, सपना शार्पनर )

  • मुहावरा:
  • खुशी से उछल ना-बहुत प्रसन्न होना।

 

*परिवार के सदस्यों से रिश्ता*

 

१: पिताजी के पिताजी?

उत्तर: दादाजी

२: माता जी के पिताजी?

उत्तर: नानाजी

३: पिताजी के छोटे भाई?

उत्तर: चाचा जी

४: पिताजी की बहन?

उत्तर: बुआ जी

५: पिताजी की माताजी?

उत्तर: दादी जी

६: माताजी की माताजी?

उत्तर: नानी जी

७: पिताजी के छोटे भाई की पत्नी?

उत्तर: चाची जी

८: पिताजी की बहन के पति?

उत्तर: फूफा जी

 

 

14: चतुर गिलहरी

 

 

नन्हीं प्यारी एक गिलहरी।

सुबह, शाम या हो दोपहरी।

गुप-चुप आती,

चिक-चिक पेड़ों से बतियाती।

गिल -गिल-गिल-गिल धूम मचाती।

कभी दौड़, ऊपर चढ जाती।

कभी लौट, नीचे को आती।

टहनी, टहनी, डाली, डाली।

हरी-भरी पत्तों की जाली।

यहां-वहां कूदती इतराती।

कुतर कुतर अमरुद गिराती।

बड़े मजे से अमिया खाती।

कौआ देख तुरंत छुप जाती।

आंख नचा, गरदन मटकाती।

थू-थू करती, खा निमकौरी।

चतुर गिलहरी।

 

*शब्दार्थ

नन्हीं-छोटी

दोपहरी-दोपहर

गुपचुप—चुपचाप

बतियाती-बातें करती

धूम मचाना- शरारत करना

इतराती-खुश होती

अमिया-कच्चा आम

निमकौरी-नीम का फल

 

(अ): प्रश्न:

१: गिलहरी पेड़ों पर क्या करती रहती है?

उत्तर: गिलहरी पेड़ों पर गुपचुप आती चिक चिक पेड़ों से बतियाती और गिल गिल धूम मचाती।

२: गिलहरी क्या कुतरती रहती है?

उत्तर: गिलहरी अमरुद कुतरती रहती है।

३: गिलहरी बड़े मजे से क्या खाती है?

उत्तर: गिलहरी बड़े मजे से अमिया खाती है।

४: गिलहरी किसे देख कर छुप जाती है?

उत्तर: गिलहरी कौआ देख कर चुप जाती ह(आ): उचित शब्दों को आपस में मिलाकर कविता की कड़ियां पूरी करो:

१: नन्हीं प्यारी    एक गिलहरी।

      २: कभी लौट   नीचे को आती।

३: कौआ देख तुरंत छुप जाती।

४: आंख नचा गरदन मटकाती।

५: थू-थू करती खा निमकौरी।

(इ): समानार्थी शब्द लिखो:

(सांझ, काग, चालाक, निबौली, नयन, शाखा)

 

१: डाली-शाखा

२: कौआ-काग

३: आंख-नयन

४: नीमकौरी-निंबौली

५: शाम-सांझ

६: चतुर-चालाक

 

१५: बंदरों की बागबानी

 

शब्दार्थ:

प्रसन्न-खुश

             झुंड—समूह

            गोडाई--मिट्टी खोदकर भुरभुरी करना

            उपाय—तरकीब

           सहायता—मदद

           बरबाद—नष्ट

  • : निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो।

१: मूलचंद। कहां जाना चाहता था?

उत्तर: मूलचंद मेला देखने जाना चाहता था।

२: बंदरों के सरदार ने अपने साथियों से क्या कहा?

उत्तर: बंदरों के सरदार ने अपने साथियों से कहा कि हमारे मित्र ने पहली बार हमें कोई काम सौंपा है, हमें उसकी सहायता करनी चाहिए।

३: बंदरों ने पौधों को पानी किस प्रकार दिया?

उत्तर: बंदर और ने तालाब से मटको में पानी लाते और पौधे उखाड़ कर उनके झड़े देख। बड़ी  जड़ें होती तो अधिक पानी देते और छोटी जड़ें होती तो कम पानी देते इस प्रकार पानी दिया।

  • उचित उत्तर पर✓का निशान लगाओ:

१: मूलचंद कौन था?

१: वजीर २: राजा ३: माली ✓

२: राजा का क्या नाम था?

१: रामवीर २: राजवीर ✓ ३: धर्मवीर

३: माली ने बंदर को क्या काम सौंपा?

१: सिंचाई का  ✓ २: गोड़ाई का ३: बोआई का।

(इ): रिक्त स्थान भरो:

१: राजा राजवीर को फल फूल बहुत पसंद था।

२: एक बार नगर में मेला लगा था।

३: एक भाग के पौधों की सिंचाई करनी थी।

४: वह हमें खाने के लिए हमेशा मीठे फल देता रहता है।

  • : सही✓या गलत× का निशान लगाओ:

१: राजा राजवीर को फल फूल बहुत पसंद थे। ✓

२: मूलचंद में सिंचाई का काम पूरा कर दिया।×

३: सारे बंदर तुरंत उछल-कूद करने लग गए।×

४: हमें उसकी सहायता नहीं करनी चाहिए।×

५: परंतु बाग में उसे बहुत काम करना था।✓

 

(उ): कहानी से’ए’ की मात्रा वाले शब्द छांटकर कर लिखो।

(हमें, थे, उसे, देते, मेले, देख,)

  • : इन्हें क्या कहते हैं?

(किसान, खिलौने वाला, पुजारी, नाविक, दर्जी)

१: जो नाव चलाता है—नाविक

२: जो कपड़े सीता है—दर्जी

३: जो पूजा करता है—पुजारी

४: जो खिलौने बेचता है—खिलौनेवाला

५: जो खेती करता है—किशन

 

 १६: हवा और सूरज

शब्दार्थ:

         झगड़ा-लडाई

          बलवान-ताकतवर

          शक्ति-ताकत

          घमंड-अहंकार

           अवसर-मौका

          आंधी-बहुत तेज हवा

प्रश्न:

  • हवा और सूरज ने क्या शर्त रखी?

उत्तर: हवा ने कहा हम में से जो कोई इसके कपड़े उतरवा देगी वही सबसे ज्यादा बलवान माना जाएगा।

  • पहला अवसर किसे मिला?

उत्तर: पहला अवसर हवा को मिला।

  • हवा और सूरज में से कौन जीता?

     उत्तर: हवा और सूरज में से सूरज जीता

    (अ): निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो:

(१): सूरज में किस बात पर झगड़ा हुआ था?

उत्तर: मां बाप का कहना था कि वह सबसे ज्यादा बलवान है, सूरज का कहना था कि वह सबसे ज्यादा बलवान है दोनों में बहुत हुई इस बात पर झगड़ा हुआ।

(२): आदमी ने अपना वोट कसकर क्यों बंद कर लिया?

उत्तर: तेज हवा के कारण थोड़ी देर में वह आंधी में बदल गई। तब उस आदमी का टॉप गुड गया और उससे अधिक सर्दी लगने लगी तब उसने कोर्ट कसकर बंद कर लिया।

(३): आदमी ने कोट क्यों उतार दिया?

उत्तर: सूरत तेजी से चमकने लगा। देखते ही देखते मौसम गरम होने लगा। उस आदमी को गर्मी के कारण पसीना आ गया। उसने अपना कोट उतार दिया।

(आ): रिक्त स्थान भरो:

(१) एक दिन हवा और सूरज में झगड़ा हो गया।

(२) एक आदमी कोट पहन कर जा रहा है।

(३) हवा को अपनी शक्ति पर बहुत घमंड था।

(४) सूरज तेजी से चमकने लगा।

(५) हवा का घमंड सदा के लिए टूट गया।

(इ): कहानी में आए ‘ओ’ की मात्रा वाले शब्द छांटकर कर लिखो।

(दोनों, टोप, थोड़ी , कोट, बोली)

(ई): ध्यान दो और लिखो:

(१) बलवान= बल+वान

(२) धनवान=धन +वान

(३) पहलवान=पहल+वान

(४) दयावान=दया+वान

(५) रूपवान= रूप+वान

(६) गाड़ीवान=गाडी+वान

 

१७: बोली से परिचय

शब्दार्थ:

स्वस्थ-तंदुरुस्त

साधुवर-श्रेष्ठ साधु

कुशल से-अच्छी तरह से

स्वागत-आने वाले का अभिनंदन

ग्रहण करना-लेना

प्रश्न:

  • साधु ने नौकर को क्या जवाब दिया?

   उत्तर: साधु ने कहा कि राजा के नौकर पानी नहीं है।

  • मंत्री ने साधु को क्या कहा?

उत्तर: मंत्री ने कहा-सूरदास! हमारे महाराज प्यासे है। पीने के लिए थोड़ा पानी दो।

  • आदमी का परिचय किस से मिलता है?

    उत्तर: आदमी का परिचय अपनी भाषा देती है।

(अ): निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखो :

(१) राजा कहां और क्यों गया?

उत्तर: एक बार एक राजा शिकार खेलने जंगल में गया।

(२) राजा ने नौकर से क्या कहा?

उत्तर: राजा ने नौकर से कहा सब को बहुत प्यास लगी थी।“जाओ कहीं से पानी लाओ”।

  • अंधे साधु ने राजा को कैसे पहचाना?

   उत्तर: आपने मुझे साधवर कहां और प्रणाम किया! यह एक राजा के ही योग्य है। इस बोली से साधु ने राजा को पहचाना।

(आ): उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थान की पूर्ति करो:

(१) एक बार एक राजा शिकार खेलने गया। (शतरंज, शिकार)

(२) जाओ, कहीं से पानी ले आओ। (पानी/दूध)

(३) एक अंधा साधु वहां माला जप रहा है। (गूंथ/जप)

(४) इस अंधे की कुटिया में आपका स्वागत है। (ऋषि/अंधे)

(इ): सही✓या गलत× का निशान लगाओ:

(१) एक बार एक राजा शिकार खेलने जंगल में गया।✓

(२) उन्होंने एक बहुत सुंदर, स्वस्थ खरगोश देखा।×

(३) साधु ने नौकर को पानी दे दिया ।×

(४) राजा ने साधु को प्रणाम किया।✓

(ई): शब्दों से वाक्य बनाओ:

(१) जंगल: एक जंगल था।

(२) हिरन: जंगल में हिरन दौड़ रहा है।

(३) झोपड़ी: साधु झोपड़ी के बाहर बैठे हैं।

(४) साधु: साधु अंधे थे।

(५) प्रणाम: राजा ने साधु को प्रणाम किया।

(उ): लिंग बदलो:

 

  • राजा—रानी (२) हिरन—हिरनी
  • नौकर-नौकरानी (४) महाराज-महारानी
  • घोडा—घोडी (६) साधु—साध्वी

(७)अंधा-- अंधी (८) झोपड़ी—झोपड़ा

(ऊ): वचन बदलो:

(१). घोड़ा—घोड़े (२). कुआं-कुएं

(३). अंधा—अंधे (४). झोपड़ी—झोपड़िया

 

*उचित वर्तनी वाले शब्द पर✓का निशान लगाओ।

(१): मंतरीवर , मंत्रीवर ✓

(२): प्रणाम, ✓ प्रनाम

(३): स्वस्थ, ✓स्वथय

 

*ध्यान दो और लिखो:

(१). मंत्रीवर=मंत्री+वर

(२). मंनिवर=मुनि+वर

(३) दौलतमंद=दौलत+मंद

(४) साधुवर= साधु+वर

(५) सूदखोर= सूद+खोर

(६) दुकानदार= दुकान+दार

 

*हमारे त्योहार*

(१) रंगों का त्योहार= होली

(२) पिरामिड बनाकर हांडी फोड़ते है।=जन्माष्टमी

(३) एक दूसरे से मिलने जुलने का त्यौहार।=ईद

(४) सांता क्लोज बच्चों को उपहार देते हैं। क्रिसमस

(५) रोशनी का त्योहार। दीपावली

(६) रामलीला।= दशहरा

(७) देवी पूजा।=दुर्गा पूजा

(८) बहन भाई की कलाई में धागा बनती है।=रक्षाबंधन

 

१८: वसंत

फूल-फूल पर जूल-जुलकर,

भौंरे गाते हैं गाना ।

डाल-डाल पर, पात-पात पर,

कोयल का स्वर मस्ताना।

महक महककर , चहक चहककर,

हवा यहां इठलाती है।

तन खुश होता, मन खुश होता,

जब वसंत ऋतु आती है।

                

               सोहनलाल द्विवेदी

 

शब्दार्थ:

डाल-पेड़ की डाली

पात-पत्ता

मस्ताना-मस्ती भरा

महक-सुगंध

इठलाती-खुश होती

तन-शरीर

  • उचित उत्तर पर ✓का निशान लगाओ:
  • भौंरे गाना कैसे गाते हैं?
    • झुल-झुलकर ✓ २.फूल-फूलकर ३. मचल-मचलकर
    • कोयल का स्वर कैसा है?
      • मतवाला २. मस्ताना ✓ ३. सुहाना
    • तन मन कब खुश होता है?
      • वर्षा आने पर २. सर्दी आने पर, ३. वसंत आने पर✓
    • कविता पंक्तियां पूरी करो:
      • भंवरे गाते हे गाना।
      • कोयल का स्वर मस्ताना।
      • जब वसंत ऋतु आती है।

(इ): एक जैसे तुकांत शब्दों को रेखा खींच कर जोड़ो

१. फूल=शूल

२.महक-चहक

३. मन-तन

४. मस्ताना-बेगाना

 

“ऋतुऍ”

  • सर्दी-की ऋतु:

सर्दी की ऋतु में ठंडी हवा चलती है।

सर्दी की ऋतु में गर्म कपड़े पहनते हैं।

सर्दी की ऋतु में धूप सुहानी लगती है।

  • गरमी की ऋतु:

गर्मी की ऋतु में कड़ी धूप होती है।

गर्मी में खरबूजा तरबूज के फल आते हैं।

गर्मी में सूती कपड़े पहनते है।

  • वर्षा की ऋतु:

वर्षा की ऋतु में बादल गड़गड़ आवाज करते हैं। वर्षा की ऋतु में बिजली चमकती है। वर्षा की ऋतु में लोग छाते का उपयोग करते हैं।

 

  1. हमारा प्यारा भारत

 

(अ): उचित उत्तर पर✓का निशान लगाओ:

१, हमारे देश का नाम क्या है?

१, भरत २, भारत ✓ ३, भगत

२, भारत की राजधानी क्या है?

१, लखनऊ  २, मुंबई  ३, दिल्ली ✓

३, उत्तर में कौन सा विशाल पर्वत है?

१, हिमालय ✓ २, विंध्याचल ३, अरुणाचल

४, भारत में सबसे अधिक कौन सी भाषा बोली जाती है?

  • हिंदी ✓ २ गुजराती ३, पंजाबी
    • रिक्त स्थान भरो :

१, भारत में कई प्रदेश है।

२,भारत की राजधानी दिल्ली है।

३, भारत में लाखों गांव हैं।

४, भारत के उत्तर में हिमालय पर्वत है।

५, पंजाब के लोग पंजाबी बोलते है।

(इ):सही✓या गलत ×का निशान लगाओ:

१, भारत के दक्षिण में विशाल हिमालय पर्वत है। ×

२, भारत में अनेक धर्मों को मानने वाले लोग रहते हैं। ✓

३, भारत में लाखों गांव हैं।✓

४, भारत की राजधानी मुंबई है। ×

  • रेखा खींचकर प्रांतों को वहां बोली जाने वाली भाषा से जोड़ो:
    • पंजाब---पंजाबी
    • गुजरात---गुजराती
    • बंगाल-----बंगला
    • असम---- असमिया

हिंदी व्याकरण:

  • वचन के अनुसार वाक्य शुदध करके लिखो:

१, भारत में करोड़ों किसान खेती करता है।

उत्तर: भारत में करोड़ों किसान खेती करते हैं।

२, यहां अनेक धर्म को मानने वाले लोग रहता है।

उत्तर: यहां अनेक धर्मों को मानने वाले लोग रहते हैं।

३, सभी लोग अपना त्यौहार मनाते हैं।

उत्तर: सभी लोग अपना त्यौहार मनाते हैं।

४, यहां अनेक भाषा बोली जाती है।

उत्तर: यहां अनेक भाषाएं बोली जाती हैं।

  • निम्नलिखित शब्दों का अपने वाक्य में प्रयोग करो:

१, नाम: हमारे देश का नाम भारत है।

२, बड़ा: हमारा देश बहुत बड़ा है।

३, दिल्ली: भारत की राजधानी दिल्ली है।

४, अधिक: भारत में 100 करोड़ से भी अधिक लोग रहते हैं।

५: लोग: भारत में अनेक धर्मों को मानने वाले लोग रहते हैं।

*दिए गए शब्दों की सहायता से वाक्य पूरे करो:

(सफेद, तीन, नमन, नीला, चक्र, तिरंगा, केसरिया, हरा।)

     यह तिरंगा झंडा है। इसमें तीन रंग है। सबसे ऊपर केसरिया रंग है। बीच में सफेद रंग है। सबसे नीचे हरा रंग है। बीच वाली सफेद पट्टी पर एक नीला चक्र है। हम तिरंगे झंडे को नमन करते हैं।

 

निबंध: 

 

होली:

 

        होली हंसी खुशी का त्योहार है। यह त्यौहार फाल्गुन महीने की पूर्णिमा के दिन मनाया जाता है। स्त्री पुरुष, बच्चे बुजुर्ग और जवान सभी यह त्योहार आनंद पूर्वक मनाते हैं।

     होली के साथ एक पुरानी कहानी जुड़ी है। हिरण्यकश्यप एक राक्षस था। उसके प्रहलाद नाम का एक पुत्र था। प्रहलाद भगवान का भक्त था। हिरण्यकश्यप को यह पसंद नहीं था की प्रह्लाद भगवान की भक्ति करें। हिरण्यकश्यप की बहन होलिका को ऐसा वरदान मिला हुआ था कि आग उसे ना जला सके। हिरण्यकश्यप के कहने पर वह प्रहलाद को गोद में लेकर आग में बैठ गई। भगवान की कृपा से प्रह्लाद बच गया और होलिका जलकर  खाक हो गई। उस दिन की याद में होली का त्योहार मनाया जाता है।

 

      होली के दिन शाम को होली जलाई जाती है। सब लोग होली के दर्शन करने जाते हैं। होली के दूसरे दिन को धुलेटी कहते हैं। उस दिन लोग एक-दूसरे पर गुलाल और रंग डालते हैं। यह रंगों का त्योहार है। रंग जीवन की खुशी और समृद्धि के प्रतीक है।

                २, “हमारा राष्ट्रीय ध्वज तिरंगा”

             हर देश का झंडा वहां के नागरिकों की भावनाओं का प्रतीक होता है। हमारा तिरंगा झंडा भी भारतीय नागरिकों की भावनाओं का प्रतीक है।

 

देश का झंडा तिरंगा है। ऊपर केसरिया रंग का बीच में सफेद और नीचे हरा रंग का। सफेद पट्टी पर बीच में एक चक्र है। इस चक्र को अशोक चक्र कहते हैं। झंडे के ऊपर का केसरिया रंग वीरता और बलिदान का संदेश देता है। बीच का सफेद रंग और अशोक चक्र शांति और उन्नति की राह पर आगे बढ़ने की प्रेरणा देता है। नीचे का हरा रंग विकास करते हुए समृद्धि प्राप्त करने का सूचक है।

 

    हम अपने झंडे का आदर करते हैं। हमें यह प्राणों से भी ज्यादा प्यारा है। इसकी सम्मान की रक्षा करना हमारा कर्तव्य है।

 

 

कहानी: १, कुत्ते की मूर्खता

 

    किसी गांव में एक कुत्ता रहता था। 1 दिन उससे कहीं से रोटी का एक टुकड़ा मिला। वह मुंह में रोटी का टुकड़ा दबाकर एक छोटे से पुल पर से जा रहा था। पुल के नीचे पानी था। कुत्ते ने पानी में अपनी परछाई देखी। परछाई देखकर उसे लगा कि पुल के नीचे दूसरा कुत्ता खड़ा है और उसके मुंह में भी रोटी का एक टुकड़ा है।

 

     

      रोटी का टुकड़ा देखकर उसके मुंह में पानी भर आया। उस कुत्ते से रोटी चुनने के लिए वह भोकने लगा। मुंह खुलते ही रोटी का टुकड़ा नीचे पानी में गिर गया। लालच में आकर मूर्ख कुत्ते ने अपनी रोटी भी गवा दी।

।

सीख: लालच बुरी बला है।

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  • ગુજરાતી ધોરણ -૪ First & second syllabus.

સ્વર, વ્યંજન, બારાક્ષરી લે.નં. ૧ ટુ ૯ સુધી  લે. નં. ૮ સે. સિલેબસ માં લીધેલ છે. નિબંધ, વાર્તા.

લેસન નંબર .—૧  આકાશ નો ચાંદો  (કવિતા)

 

આકાશ  નો ચાંદો મને હસતાં શીખવે ,                              મંદ મંદ મંદ મને હસતાં શીખવે.

પિંજરા નો પોપટ મને બોલતાં શીખવે.

        મીઠું મીઠું મીઠું મને બોલતાં શીખવે.

સાગર ની માછલી મને  તરતાં   શીખવે ,

         ધીરે ધીરે ધીરે મને તરતાં શીખવે.

વનનો મોરલો મને નાચતાં      શીખવે.

         થન થન થન મને  નાચતાં શીખવે.

શાળાના બહેન મને વાંચતાં શીખવે ,

શાળાના બહેન મને લખતાં શીખવે,

            ખૂબ ખૂબ ખૂબ  મને વાચતાં  શીખવે.

             ખૂબ ખૂબ ખૂબ  મને લખતાં  શીખવે. .

  • શબ્દાર્થ (Glossary )

૧.  મને – to me

૨. શીખવે- teach

 ૩.  પિંજરું – cage

૪. મીઠું – sweet

૫. સાગર – sea

૬. તરવું—to swim

૭. વન – forest

૮. શાળા નાં બહેન – teacher

૯. ખૂબ – a lot

૧૦ . વાંચવું – to read

૧૧. લખવું – to write

 

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

 ૧.  આકાશ નો ચાંદો શું શીખવે છે. ?

ઉત્તર : આકાશનો ચાંદો મંદ મંદ હસતાં શીખવે છે.

૨. મીઠું મીઠું  બોલતાં કોણ શીખવે છે ?

ઉત્તર : મીઠું મીઠું બોલતાં પિંજરા નો પોપટ શીખવે છે.

૩. મોર શું શીખવે છે ?

ઉત્તર : મોર થન થન નાચતાં શીખવે છે.

૪. તરતાં કોણ શીખવે છે ?

ઉત્તર : તરતાં સાગર ની માછલી શીખવે છે.

૫. શાળાનાં બહેન શું શું શીખવે છે  ?

ઉત્તર :  શાળાનાં બહેન વાંચતાં અને લખતાં શીખવે છે.

 

(આ)  કોણ શીખવે તે લખો.

૧. વાંચતાં શીખવાડે -- શાળાના બહેન

૨ હસતાં શીખવાડે.  – આકાશ નો ચાંદો

૩. નાચતાં શીખવાડે.—વનનો મોર

 

(ઇ) નીચેની કાવ્ય પંક્તિઓ પૂર્ણ કરો.

        ૧. પિંજરાનો  પોપટ  મને બોલતાં શીખવે    ,

        ૨. સાગર ની માછલી મને તરતાં શીખવે   ,

         ૩. વનનો મોરલો મને નાચતાં શીખવે   ,

(ઈ) સમાનાર્થી શબ્દો લખો.

 

(૧)  સમુદ્ર = સાગર, દરિયો

(૨) મયૂર =  મોર

(૩) ગગન = આકાશ , નભ

(૪) જંગલ = વન, અરણ્ય

 

(ઉ ) વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો લખો.

  ૧. હસવું ×  રડવું

  ૨. વાંચવું ×   લખવું

 ‌ ૩. મીઠું ×  કડવું

  ૪. ખૂબ ×  ઓછું, થોડું

 

 

 

લેસન નંબર :- ૨ ઘર નો નાસ્તો

શબ્દાર્થ ( Glossary )

ડો૧. ઉપદેશ – advice

૨. ગંદું – dirty

૩. ગંદકી – shabbiness

૪. વાસી – stale

૫. માખી – flies

૬. બીમારી – sickness

૭. જંતુ – worms

૮. પૌષ્ટિક – nutritious

 

,(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

     ૧. બરફનો ગોળો કોને ખાવો છે ?

ઉત્તર : સાહિલ ને બરફનો ગોળો ખાવો છે.

     ૨. બરફના ગોળા ખાવા થી કોણ બીમાર પડ્યું  ?

ઉત્તર :  બરફના ગોળા ખાવાથી પાર્થ બીમાર પડ્યો.

     ૩. કોના પેટમાં દુખવા લાગ્યું ?

ઉત્તર : જયેશ ના પેટ માં દુખવા લાગ્યું ?

   ,૪. દરરોજ નવી નવી વાનગીઓ કોણ બનાવે છે ?

ઉત્તર : સમીપ ની મમ્મી દરરોજ નવી નવી વાનગીઓ બનાવે છે.

(આ) ખાલી જગ્યા પૂરો.

     ૧. ખુલ્લાં ફળો પર ધૂળ  હોય.

     ૨. આપણે ઘરે   બનાવેલી વાનગીઓ ખાવી જોઈએ.

     ૩. બરફના ગોળા ખાતો હતો તેથી પાર્થના કાકડા  ફૂલી ગયા .

(ઇ) શબ્દોનું વચન બદલો .

૧. નાસ્તો -  નાસ્તા

૨. ફળ - .  ફળો

૩. પદાર્થ- પદાર્થો

૪.  અઠવાડિયું  - અઠવાડિયાં

 

(ઈ)  નીચેના વાક્યો કોણ બોલે છે તે લખો.

૧. તું સાહેબ ની જેમ મને ઉપદેશ આપતો થઈ ગયો.

ઉત્તર : સાહિલ બોલે છે.

૨.  મને જે સાચું લાગે છે તે તને કહું છું.

ઉત્તર : સમીપ બોલે છે.

૩. તેઓના કપડાં ગંદાં હોય છે .

ઉત્તર : સમીપ  બોલે છે .

૪. આપણે ઘેર બનાવેલી વાનગીઓ જ ખાવી જોઈએ.

ઉત્તર: સમીપ બોલે છે.

૫. યૂ આર રાઈટ !

ઉત્તર : સાહિલ બોલે છે.

 

(ઉ) વાંચો અને શીખો. (અનુસ્વાર થી શબ્દોનું બહુવચન થાય છે.)

૧. અઠવાડિયું – અઠવાડિયાં

  અમે એક અઠવાડિયું ફર્યા. – અમે બે અઠવાડિયાં ફર્યાં.

૨. છોકરું – છોકરાં

  છોકરું રડે છે -- છોકરાં રડે છે.

 

(ઊ) નીચેના પૈકી જે નાસ્તો પૌષ્ટિક હોય તેની સામે [✓] ની નિશાની કરો.

 

૧. ઉપમા+ લાડુ. [✓]   ‌.                            ૨. ચોકલેટ+ વડાપાઉં [×]

૩. સમોસા+ વેફર+ કેક [×]                         ૪. ભાજીપાંઉ + ચિકી [✓]

૫. ઈડલી- ચટણી + સૂકો મેવો.  [✓]          ૬. રોટલો + દહીં  [✓]

૭. ફ્રેન્ચ ફ્રાઈઝ + બગૅર + કોક  [×]            ૮. વેજીટેબલ સેન્ડવીચ + ફળો  [✓]

 

(ઋ) આડાઅવળા અક્ષરો ગોઠવી યોગ્ય શબ્દો બનાવીને લખો.

 

૧. રજસફન - સફરજન

૨. જરગા  -   ગાજર

૩. ચડબૂત -  તડબૂચ

૪ચુંમર  -  મરચું

૫. મદાડ – દાડમ

 

                નામ (Noun) ‌

સમીપ, બોર, કારેલાં, કૂતરો વગેરે નામ છે. નામ વ્યક્તિ કે વસ્તુ દર્શાવે છે.

 

વ્યક્તિ, પ્રાણી, પક્ષી કે પદાર્થને દર્શાવતા શબ્દ ને નામ (સંજ્ઞા ) કહે  છે.

 

ઉદાહરણ : ગુલાબ, મોગરો, કમળ ફૂલોનાં નામ છે.

                   ટેબલ, ખુરશી, કબાટ વસ્તુઓના નામ છે.

                   મેઘા, તન્વી, ફૉરમ છોકરીઓના નામ છે.

                  અજય, સમીર, તનય છોકરાઓના નામ છે.

 

સ્વાધ્યાય:

(અ) વાક્યોમાંથી નામ ઓળખીને સામે લખો.

થ

(૧) સમીરે કેળાં ખરીદ્યા.                                           સમીર, કેળાં

(૨) મુકુલ અને ચિત્રા એ કેરીઓ ખાધી.          મુકુલ,ચિત્રા, કેરીઓ

(૩) ભારતની રાજધાની દિલ્લી છે .              ભારત, દિલ્લી

(૪) શિક્ષક વિદ્યાર્થીઓને શીખવે છે.            શિક્ષક, વિદ્યાર્થી

(૫) મહેશે ટીવી ખરીદ્યું.                              મહેશ, ટીવી

 

 

(આ) નામ ની ફરતે O વર્તુળ કરો.

             તાજ મહાલ.                    હું.                      મુંબઈ.                ચકલી

                 તમે.                     સોનાલી              હિમાલય.             પ્રાણી

 

લેશન નં.૩. હોળી   ( કવિતા )

 રમા આવી , રેખા આવી,

દીપા આવી, દીના આવી,

કનુ આવ્યો, મનુ આવ્યો ,

રાજુ આવ્યો, રાકેશ આવ્યો.

હોળી આવી, હોળી આવી,

ફાગણ પૂનમે હોળી આવી.

રાજુ, રમા, દીપા, દીના

રંગે ભરે છે સૌ પિચકારી.

 

 લાલ પીળા ને લીલા કાળા

રંગે  રંગોથી એકબીજાને.

ધાણી ચણા લાવ           

ખવડાવે છે એકબીજાને.

 

 શબ્દાર્થ ( glossary )

૧. પૂનમ - full moon day

૨. પિચકારી – colour spray gun

૩. લાલ – red

૪. પીળો – yellow

૫. લીલો – green

૬ કાળો- Black

 

( અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. હોળી ક્યારે આવે છે?

ઉત્તર : હોળી ફાગણ મહિનાની પૂનમના દિવસે આવે છે.

૨. પિચકારી કોણે ભરી ?

ઉત્તર : પિચકારી રાજુ, રમા, દીપા, દીના એ પિચકારી ભરી હતી .

૩. બાળકો એકબીજાને શું ખવડાવે છે ?

ઉત્તર: બાળકો એકબીજાને ધાણી ચણા ખવડાવે છે.

 

(આ) રંગો ના નામ ગુજરાતીમાં લખો.

   ૧. White – સફેદ.            ૨. Purple – જાંબલી

   ૩. Golden – સોનેરી          ૪.  Red – લાલ

   ૫. Yellow – પીળો             ૬. Brown – કથાઈ ( મરૂન )

 

(ઇ) વાંચો.

એક વચન

હાથ

પગ

સૂર્ય

પાન

મોર

બહુવચન

હાથ

પગ

સૂર્ય

પાન

મોર

 

 

 

 

 

 

એક વચન

તારો

ઘડો

લોટો

દડો

છોકરો

 

બહુવચન

તારા

ઘડા

લોટા

દડા

છોકરા/ છોકરાઓ

 

એક વચન

નદી

ગાડી

બારી

પિચકારી

તહેવાર

બહુવચન

નદીઓ

ગાડીઓ

બારીઓ

પિચકારીઓ

તહેવારો

 

 

 

 

 

લેસન નંબર: ૪ લીલા રંગનો ઘોડો

*શબ્દાર્થ (glossary)

૧. હરિયાળાં – green

૨. વૃક્ષો. – trees

૩. રખડયો—Wandered

૪. હમણાં જ—right now

૫. શરત—condition

૬. માલિક—owner

૭. જાતે – self

૮. ખાસ – special

૯.સિવાય—except

૧૦. ચતુરાઈ—wit

૧૧. ઇનામ – prize

 

સ્વાધ્યાય:

  (અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. બાગમાં ચારે બાજુ શું હતું ?

ઉત્તર: બાગમાં ચારેબાજુ હરિયાળા વૃક્ષો અને હરીયાળુ ઘાસ હતું .

૨. અકબરે બિરબલને કેવા રંગનો ઘોડો લાવી આપવા જણાવ્યું ?

ઉત્તર: અકબરે બિરબલને લીલા રંગનો ઘોડો લાવી આપવા જણાવ્યું.

૩. ઘોડાના માલિકે કઈ બે શરતો રાખી હતી ?

ઉત્તર : ઘોડાના માલિક ની એ બે શરતો હતી કે રાજા પોતે ઘોડો લેવા જાય. અને બીજી શરત કે આપ

           અઠવાડિયાના સાત વાર સિવાયના બીજા કોઈ વારે ઘોડો લેવા જાવ.

 

(આ) નીચેના પ્રશ્નોના એક શબ્દમાં ઉત્તર લખો.

૧. અકબર બાદશાહ ઘોડા પર બેસીને ક્યાં ફરવા ગયો ?   બાગમાં

૨. અકબરે બિરબલને કેટલા દિવસમાં લીલા રંગનો ઘોડો લાવી આપવા જણાવ્યું?   સાત દિવસમાં

૩. બીરબલની ચતુરાઈથી કોણ ખુશ થયું ?  અકબર બાદશાહ

 

(ઇ) સમાનાર્થી શબ્દો લખો .

૧. ઘોડો = અશ્વ.                                                   

૨. હરીયાળુ =  લીલુંછમ

૩. પરીક્ષા =  કસોટી

૪. કેવળ = ફક્ત

૫. આશ્ચર્ય = નવાઈ પામવું

૬. ઉત્તર = જવાબ

 

(ઈ) વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો લખો.

૧. દિવસ × રાત

૨. પહેલી ×  છેલ્લી

૩. ખુશ ×  નાખુશ

૪. ઉત્તર × પ્રશ્ન

 

 

લેસન નંબર.—૫  સોનલની ફૂલદાની

 

 *શબ્દાર્થ ( glossary )

૧. સુંદર – pretty

૨. ફૂલદાની – flower vase

૩. ક્રોધ – anger

૪. યુક્તિ – idea

૫. ઉદાસ – gloomy sad

૬. રડવા જેવી -  about to cry

૭. કદરૂપું—ugly

 

*સ્વાધ્યાય

(  અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. સોનલ ના પિતાજી એ સોનલ ને શું લાવી આપ્યું ?

ઉત્તર : સોનલના પિતાજીએ સોનલ ને એક ફૂલદાની લાવી આપી.

ઠૂઠવાતો૨. સોનલ બગીચામાંથી ક્યાં ક્યાં ફુલો લઈ આવી ?

ઉત્તર : સોનલ બગીચામાંથી ગુલાબ, મોગરો, ચંપો, જૂઈ વગેરે ફુલો લઈ આવી.

૩. ફૂલદાની કોનાથી તૂટી ગઈ ?

ઉત્તર : ફૂલદાની બિલાડીથી તૂટી ગઈ .

૪ . સોનલ નો ચહેરો અરીસામા કેવો દેખાતો હતો ?

ઉત્તર : સોનલ નો ચહેરો અરીસામાં કદરૂપો લાગતો હતો.

૫. સોનલ પર એની મમ્મીના મીઠા શબ્દો ની શી અસર થઈ ?

ઉત્તર: સોનલ પર એની મમ્મીના મીઠા શબ્દો ની જાદુઈ અસર થઈ.

 

(આ)  પ્રશ્નોના એક- બે શબ્દો માં ઉત્તર લખો.

૧. સોનલ આખો દિવસ રડતી કેમ રહી ?

ઉત્તર : ફૂલદાની તૂટી જવાથી

૨. ક્રોધને લીધે સોનલ નો ચહેરો કેવો થઈ ગયો હતો ?

ઉત્તર : કદરૂપો

(ઇ) સમાનાર્થી શબ્દો લખો.

૧. નિરાશ= ઉદાસ

૨. ચહેરો = મુખડું, મોઢું

૩. અરીસો = દર્પણ

૪. કદરૂપો= ભદ્દો

 

(ઈ) વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો લખો.

૧. ખુશ × નાખુશ

૨. રડતો  × હસતો

૩. સુગંધ × દુર્ગંધ

૪. સવાર× સાંજ

૫. દુઃખ× સુખ

૬. સુંદર × કદરૂપો, અસુંદર

(ઉ) શબ્દોનો વાક્યોમાં પ્રયોગ કરો.

૧. સુંદર: સોનલ નામની એક સુંદર છોકરી હતી.

૨. ફૂલો: બગીચામાં સુંદર ફૂલો ખીલ્યા છે.

૩. સુગંધ: ગુલાબના ફૂલ માં સુગંધ આવે છે.

૪. કદરૂપો: અરીસામાં સોનલ નો ચહેરો કદરૂપો દેખાતો હતો.

 

 

  • સર્વનામ (pronoun )

સોનલ ને ફૂલો બહુ ગમતાં . તે દરરોજ બગીચામાં જતી અને ફૂલો લઈ આવતી. એક દિવસ તેણે ઘણાં ફૂલો  ચૂંટ્યા અને તેમને ફૂલદાની માં ગોઠવ્યાં.

 

 

  • ઉપરના ફકરામાં ' સોનલ ' નામ છે. તે, તેણે સોનલ માટે વપરાયેલા શબ્દો છે. ‘તેમને’ફૂલો માટે વપરાયેલો શબ્દ છે. આમ, નામ (સંજ્ઞા) ને બદલે વપરાતા શબ્દને ‘સર્વનામ ' કહેવાય છે. હું, તું,તે,

અમે, તમે, તેઓ વગેરે સર્વનામ છે.

 

ઉદાહરણ :- મનસ્વી રોજ શાળાએ જાય છે. તે હોશિયાર વિદ્યાર્થીની છે.

 

 સ્વાધ્યાય :-

 

  • વાક્યોમાંથી સર્વનામ શોધીને લખો.

 

૧. રૂપા શાળાએ ગઈ છે. તે નિયમિત ઘરકામ કરે છે.

ઉત્તર :  તે

૨. ઈલા નૃત્ય શીખે છે.  તેને નૃત્ય ગમે છે.

ઉત્તર :  તેને

૩. તારું ફ્રોક સુંદર છે. તેના પર સુંદર છાપ છે.

ઉત્તર: તારું, તેના

૪. મેં નવી સાયકલ ખરીદી. તેનો રંગ લાલ છે.

ઉત્તર: મેં, તેનો

 

 

લેશન : ૬ ચાલો , ચાલોને રમીએ હોડી હોડી ( કવિતા )

 

ચાલો, ચાલોને રમીએ હોડી હોડી.

વરસ્યો વરસાદ ખૂબ આજે મુશળધાર,

ઝરણાં નાના જાય દોડી દોડી ……… ચાલોને.

બાપુના છાપાને નકકામા થોથા ,

કાપી કૂપીને કરીએ હોડી …… ચાલોને ્

સાદીને સઢવાળી નાની ને મોટી,

મુકીએ પવનમાં હોડી છોડી….. ચાલો ને ્

ખાલીખમ હોડી એ ઊંધી વળે જો ,

પાંદડાને ફુલ ભરું તોડી તોડી….. ચાલોને ્

જાસે સાગર પાર પરીઓના દેશમાં,

સૌથી પહેલાં દોસ્ત  !  મારી હોડી…… ચાલોને .

                                     __ પિનાકીન ત્રિવેદી

*શબ્દાર્થ  ( glossary )

૧.  હોડી – boat

૨. મુશળધાર વરસાદ- heavy rain

૩. ઝરણું – stream

૪. છાપું- newspaper

૫. થોથાં – books

૬. પાંદડાં – leaves

૭. પરી- fairy

૮. ખાલીખમ- quite empty

૯. સાગર – sea

 

  • સ્વાધ્યાય :

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

     ૧. બાળકો હોડી શેમાંથી બનાવે છે ?

ઉત્તર: બાળકો હોડી બાપુનાં છાપાને નકકામા થોથાં કાપી કૂપીને હોડી બનાવે છે.

૨. બાળકો પવનમાં કેવી હોડી મૂકે છે ?

ઉત્તર : બાળકો પવનમાં સાદી ને સઢવાળી નાની ને મોટી  હોડી પવનમાં મૂકે છે.

૩. હોડી સાગર પાર કરી ક્યાં જશે ?

ઉત્તર: હોડી સાગર પાર કરી પરીઓના દેશમાં જશે.

(આ,) વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો લખો.

૧. ખૂબ × ઓછું, થોડું   ૨. નાનાં × મોટાં

૩. ખાલી × ભરેલું.        ૪. પહેલું× છેલ્લું

લેસન નંબર-૭  ચિત્ર વર્ણન

પે.નં. ૨૮  - ફોટો સ્કેન બાકી છે.

  • ઉપરના ચિત્રમાં કોણ કોણ દેખાય છે ? તેઓ કઈ રમત રમે છે ?

 ચિત્રો ઓળખો અને તમારા શબ્દોમાં તેનું વર્ણન કરો.

ઉત્તર : ઉપરના ચિત્રમાં એક શાળા છે. એ શાળાના આગળના ભાગમાં એક મેદાન છે. એ મેદાનમાં વિદ્યાર્થીઓ અને .પી. ટી.  સર છે. સર્ વિદ્યાર્થીઓને કબડીની રમત રમાડે છે.વિદ્યાર્થીઓ કબડ્ડીની

રમત રમે છે. બીજા વિદ્યાર્થીઓ રમત જોવે છે. વિદ્યાર્થીઓ કબડીની રમતમાં એક ટીમ બીજી ટીમના છોકરાને રમતમાં પકડી લે છે. અને તે ટીમ જીતી જાય છે. અને બીજી ટીમ હારી જાય છે અને જોનાર વિદ્યાર્થીઓ તાળી પાડે છે .

લેશન નં.૮  - મને પંખી નાનેરું થાવું ગમે . (કવિતા)

 

મને પંખી નાનેરું થાવું ગમે ,

મને ઊંચેરા આભમાં ઊડવું ગમે,

મને ઘરમાં જરાય ના પુરાવુ ગમે. મને પંખી ્

મને ઝરમરયો મેહુલો થાવું ગમે ,

મને ધોધવે ધોધવે ન્હાવું ગમે,

મને છત્રી લઈને ફરવું ગમે.

મને ઘરમાં જરાય ના પુરાવુ ગમે . મને પંખી ્

મને ઉંદર- બિલાડી બસ, રમવુ ગમે,

મને ચૂં ચૂં  ને મ્યાઉં મ્યાઉં  કરવું ગમે,

મને ઉંદરમામા નું દર ખોળવું ગમે.

મને ઘરમાં જરાય ના પુરાવુ ગમે. મને પંખી ્

  • નિર્મળાબેન ઓઝા

 

સ્વાધ્યાય :

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. બાળકને શું થવું ગમે છે ?

ઉત્તર : બાળકને નાનું પંખી થાવું ગમે છે.

૨. બાળકને ક્યાં પુરાવુ જરાય ગમતું નથી ?

ઉત્તર : બાળકને ઘરમાં જરાય પુરાવું ગમતું નથી.

૩. બાળકને વરસાદમાં શું લઈને ફરવું ગમે છે ?

ઉત્તર: બાળકને વરસાદમાં છત્રી લઈને ફરવું ગમે.

૪. બાળકને કઈ રમત રમવી ગમે છે ?

ઉત્તર: બાળકને ઉંદર- બિલાડી ની રમત રમવી ગમે છે.

(આ) કાવ્ય પંક્તિઓ પૂર્ણ કરો.

૧. મને પંખી નાનેરુ થાવું ગમે .

મને ઊંચેરા આભ માં ઊડવું ગમે.

  ૨. મને ઝરમરયો મેહુલો થાવું ગમે.

       મને ધોધવે ધોધવે ન્હાવું ગમે.

૩. મને ઉંદર- બિલાડી બસ, રમવું ગમે.

  મને ચૂં ચૂં ને મ્યાઉં મ્યાઉં કરવું ગમે.

(ઇ) ખાનામાં બહુવચન ના શબ્દો લખો.

 

એક (એકવચન)

ચિત્ર

ફૂલ

પાન

દીવો

બગીચો

ઉંદર

અનેક (બહુવચન)

ચિત્રો

ફૂલો

પાંદડા

દીવા

બગીચા

ઉંદરો

 

 

 

 

 

 

 

 

(ઈ,) શબ્દોની જોડણી સુધારો.

૧. પંખિ :  પંખી                            ૨. બીલાડી :  બિલાડી

૩. જરમર :  ઝરમર.                    ૪. મેહલો :  મેહુલો

૫. ફુલ :  ફૂલ.                                 ૬. ચીત્ર  :   ચિત્ર

(ઉ) યોગ્ય ક્રિયાપદ વડે ખાલી જગ્યા પૂરો.

(૧) મને આભમાં ઊડવું ગમે.

૨.  મને છત્રી લઈને ફરવું ગમે.

 ૩. મને ઝરમર મેહુલો થાવું ગમે.

 ૪. મને ઉંદર- બિલાડી  રમવું ગમે.

(ઊ) શબ્દોના લિંગ ઓળખો.

 (૧) છોકરો : પુલ્લિંગ.               ૨. કવિ : પુલ્લિંગ

 (૩) શિક્ષક : પુલ્લિંગ.                ૪. રાજકુમારી : સ્ત્રીલિંગ

લેશન નં.૯   ત્રણ માછલીઓ

  • શબ્દાર્થ ( glossary)

૧. સરોવર – lake

૨. નિર્ણય – decision

૩. હાલ – instantly

૪. હંમેશા – always

૫. નસીબ – destiny

૬. માછીમાર—fisherman

૭. સલામત – safe

૮. જોખમ – danger

૯.  જાળ – net

૧૦. નિસાસો – sigh

 

*સ્વાધ્યાય :

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

  ૧. એક સરોવરમાં કેટલી માછલીઓ રહેતી હતી ?

ઉત્તર : એક સરોવરમાં ત્રણ માછલીઓ રહેતી હતી.

   ૨. ત્રણ માછલીઓ ના નામ લખો.

ઉત્તર : પહેલી માછલી નું નામ “ હાલ” માછલી.                બીજીનું નામ “ જોયું જશે” માછલી અને ત્રીજી નું નામ “થશે” માછલી હતું.

 

 ૩. માછીમારોની જાળ માં કઈ માછલી ફસાઈ ગઈ ?

ઉત્તર: માછીમારોની જાળમાં ' થશે’ માછલી ફસાઈ ગઈ.

 

(આ) વાક્યો કોણ બોલે છે ?

     ૧. “ અહીં આપણો જીવ જોખમમાં છે.”

ઉત્તર : ‘હાલ ' માછલી બોલે છે.

     ૨. “ જોખમ આવશે ત્યારે જોયું જશે. “

ઉત્તર: ' જોયું જશે ' માછલી બોલે છે.

     ૩. “ હશે, નસીબમાં હશે તે થશે.”

ઉત્તર :  ' થશે’ માછલી બોલે છે.

(ઇ) સમાનાર્થી શબ્દો યોગ્ય રીતે જોડો.

અ.                               ઉત્તર.                       બ

૧.  સરોવર

તળાવ

મિત્ર

૨. નસીબ

ભાગ્ય

પ્રાણ

૩. દોસ્ત

મિત્ર

તળાવ

૪. જીવ

 પ્રાણ

 પ્રભાત

૫. સવાર

પ્રભાત

ભાગ્ય

 

 

(ઈ)  અંગ્રેજી નામ ની સામે ગુજરાતી નામ લખો.

૧  .  Crocodile.  – મગર

૨.  Starfish.  --  તારા માછલી

૩. Frog. --  દેડકો

૪. Trutle – કાચબો

 

             ક્રિયાપદ ( verb )

રાધા ગીત ગાય છે.  કૂતરો ભસે છે.  મારી પાસે બે પેન છે.

તુષાર સાઈકલ પરથી પડી ગયો. અમે પાણી પીધું.

  • ઉપરના વાક્યોમાં લીટી દોરેલા શબ્દો ક્રિયાપદો છે. તે ઘટના, સ્થિતિ કે ક્રિયા દર્શાવે છે.

 

 

 

સ્વાધ્યાય:

(અ ) વાક્યો યોગ્ય ક્રિયાપદ વડે પુરા કરો.

૧ . માછલી પાણીમાં તરે છે.

૨. હું ઘરકામ  કરું છું

૩. તમે ગીત ગાવ છો.

૪. જય ક્રિકેટ રમે છે.

૫. તે ખુરસી પર બેઠો છે.

૬. અમે સવારે વહેલા ઊઠીએ  છીએ.

 

(આ) નીચેના વાક્યોમાં યોગ્ય ક્રિયાપદ લખો.

( વાતો કરે છે., ધુએ છે., ગાયું., દોરશે., ખાધા., ઊડી ગયાં.)

૧. ગઈકાલે મેં સમોસા ખાધા.

૨. ધોબી કપડાં ધુએ છે.

૩. સુયશે સુંદર ગીત ગાયું.

૪. બધાં પક્ષી ઝાડ પરથી ઊડી ગયાં.

૫. અનિલ અને અભય વાતો કરે છે.

૬. અભિનવ સુંદર ચિત્ર દોરશે.

Second syllabus

લેશન નં. ૧૦ કૌમુદીનો ચોરસ (કવિતા)

શબ્દાર્થ ( glossary )

૧. કાગળ – paper

૨. ચોરસ- square

  1. બરાબર – neat, proper

૪. ફરીથી – again

૫. હતાશ – disappointed

૬. શાહીનો ખડિયો – inkpot

૭. સરસ – nice

૮. મજાનો, રમુજી- funny

૯. હસવું- luagh

 

સ્વાધ્યાય

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. કૌમુદી એ કાગળ પર શું દોર્યું  ?

ઉત્તર: કૌમુદી એ કાગળ પર એક ચોરસ દોર્યો.

૨.કૌમુદીનો ચોરસ જોઈને કોણ કોણ હસ્યાં ?

Okઉત્તર : કૌમુદી નો ચોરસ જોઈને તેની મમ્મી, દીદી અને સૌરવ હસ્યો.

To૩. પપ્પાએ કૌમુદી પાસે શું શું મંગાવ્યું ?

ઉત્તર: પપ્પાએ કૌમુદી પાસે કાગળ અને શાહીનો ખડિયો મંગાવ્યો.

૪. સરસ ચોરસ કોણે દોર્યો ?

ઉત્તર : સરસ ચોરસ કૌમુદી ના પપ્પાએ  દોર્યો.

(આ) નીચેના વાક્યો ખરા છે કે ખોટાં તે લખો.

૧. કૌમુદી એ કાગળ પર ત્રિકોણ દોર્યો.    ---      ખોટાં (×)

૨. સરસ ચોરસ કૌમુદી ના પપ્પાએ દોર્યો. --      ખરાં (✓)

 

લેશન  નં.૧૧  દિવાળી

  • શબ્દાર્થ ( glossary)

(૧ )   તૈયારી – preparations

૨.   દીવાલો – walls

૩. રોશની – lighting

૪. લક્ષ્મી – goddess of wealth

૫. ફટાકડા- crackers

૬. દીવા – lamps

૭. શુભેચ્છા- good wished

૮. માફ કરવું – forgive

૯. ભૂલી જવું – forget

 

  • સ્વાધ્યાય :

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧.  દિવાળીમાં લોકો શું ખરીદે છે ?

ઉત્તર : દિવાળીમાં લોકો કપડાં, ફટાકડા, મીઠાઈઓ અને સુશોભનની વસ્તુઓની ખરીદી કરે છે.

૨.  ધનતેરસના આ દિવસે લોકો શું કરે છે ?

ઉત્તર : ધનતેરસના દિવસે લોકો લક્ષ્મી પૂજન કરે છે.

૩. દિવાળીના દિવસે વેપારીઓ શું કરે છે.?

ઉત્તર : દિવાળીના દિવસે વેપારીઓ ચોપડા પૂજન કરે છે.

૪. ભાઈબીજના દિવસે બહેન શું કરે છે ?

ઉત્તર: ભાઈબીજના દિવસે બહેન ભાઈને પ્રેમથી જમાડે છે.

 

(આ) દિવાળીમાં તમારે ઘેર કઈ કઈ વાનગીઓ બનાવવામાં આવે છે  તે લખો .

ઉત્તર :  write in  H. W.

(ઇ) સમાનાર્થી શબ્દો લખો.

 ૧. પ્રેમ= સ્નેહ, વ્હાલ                         ૨. ભેટ =  ઉપહાર

 ૩. રાજા = મહારાજા, ભૂપ.

 ૪. સફાઈ = સ્વચ્છતા, ચોખ્ખાઈ

 

(ઈ) વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો લખો.

 ૧. દિવસ × રાત.                               ૨. ખરીદી × વેંચાણ

 ૩. મિત્ર × દુશ્મન, શત્રુ.                     ૪. દુઃખ ×  સુખ

 

(ઉ) વચન બદલો .

૧. મહિનો – મહિના                            ૨. મિત્રો – મિત્ર

 ૩. દિવસો – દિવસ                            ૪.દીવા – દીવો

(ઊ,) ખાલી જગ્યાઓ યોગ્ય શબ્દો વડે પૂરો.

૧. દિવાળી આસો  માસમાં આવે છે.

૨. દિવાળીનો તહેવાર પાંચ દિવસ ચાલે છે.

૩. બેસતા વર્ષના દિવસે લોકો પોતાના સગાં વહાલાં અને મિત્રો ને શુભેચ્છા પાઠવે છે.

૪. કાળી ચૌદસ ના દિવસે કાલિકા માતાનું પૂજન થાય છે.

 

  • લિંગ
  • નીચેના વાક્યોમાં ઘાટા અક્ષરે લખેલા શબ્દો ધ્યાનથી વાંચો.

૧. બળદ ઘાસ ખાય છે.

૨. ગાય ઘાસ ખાય છે.

૩. વાછરડું ઘાસ થાય છે .

 

‘

‘બળદ '  નામ છે. એમાં ' પુરુષ જાતિ ' નો બોધ છે.

‘ ગાય ' નામ છે. એમાં ‘સ્ત્રીજાતિ’ નો બોધ છે.

‘ વાછરડું' નામ છે. એમાં સ્ત્રી જાતિનો કે પુરુષ જાતિનો બોધ નથી. અન્ય જાતિ નો બોધ છે.

  • જે નામમાં પુરુષ જાતિ, સ્ત્રી જાતિ કે અન્ય છાતીનો બોધ મળે તે નામને લિંગ કહે છે.
  • બળદ – પુલ્લિંગ
  • ગાય. – સ્ત્રીલિંગ
  • વાછરડું- નપુસકલિંગ

 

  • કેવો, કેવી, કેવું શબ્દથી નામની જાતિ- લિંગ ઓળખાય છે.

 

ઉદાહરણ : બળદ- કેવો,  ગાય – કેવી, વાછરડું- કેવું

·                     પુલ્લિંગ શબ્દો

રાજા.           દિવસ.         ઘડો.       રંગ              ભાઈ

·                     સ્ત્રીલિંગ શબ્દો

હરિફાઈ.       રંગોળી.        રાત     દીવાસળી.   મીણબત્તી

·                     નપુસકલિંગ

તોરણ.         તેલ.            સ્નાન    મૂળ.               અંગ

 

 

સ્વાધ્યાય :

લિંગ ઓળખાવો:

૧. તહેવાર  -  પુલ્લિંગ.     

૨. દૂધ.      – નપુસકલિંગ

૩. શિક્ષક  - પુલ્લિંગ

૪. કવિ – પુંલ્લિગ

૫. ઘાસ – નપુસકલિંગ

૬. રાજકુમારી – સ્ત્રીલિંગ

લે.નં. ૧૨ સાત પૂંછડિયો ઉંદર

  • કોઠાર – godown
  • અનાજ – corn
  • પિયર- father’s house
  • પૂંછડી -- .tail
  • ખીજવવું – tease
  • દરજી – tailor.

સ્વાધ્યાય :

 

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. કોઠારમાં શું ભરેલું હતું ?

ઉત્તર: કોઠારમાં પુષ્કળ અનાજ ભરેલું હતું.

૨. ઉંદરડીએ કેટલાં બચ્ચાં  જન્મ આપ્યો ?

ઉત્તર : ઉંદરડીએ ચાર બચ્ચાંને જન્મ આપ્યો.

૩. નિશાળના ઉંદરો ઉંદરને શું કહીને ખીજવવા લાગ્યા?

ઉત્તર : નિશાળના ઉંદરો ઉંદરને સાત પૂંછડિયો કહીને ખીજવવા લાગ્યાં.

૪. ઉંદર કોની પાસે એક- એક પૂંછડી કપાવતો ગયો ?

ઉત્તર : ઉંદર દરજી પાસે એક – એક પૂંછડી કપાવતો ગયો.

(આ) વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો લખો.

 ૧. મોટો × નાનો.                   

૨. પુષ્કળ × થોડું, ઓછું

૩. પિયર ×  સાસરું

૪. જન્મ × મરણ, મૃત્યુ

૫. રડવું  ×  હસવું

૬. પહેલો × છેલ્લો

 

(ઇ) સમાનાર્થી શબ્દો લખો.

(૧) પાણી =  જળ, નીર

(૨) પુષ્કળ = અઢળક, ઘણું બધું

(૩) નિશાળ = વિદ્યાલય, શાળા

(૪) ખીજવવું = ચીડવવું

 

(ઈ)  વચન બદલો :

૧. નિશાળ – નિશાળો ,  શાળાઓ

૨. ઉંદર  - ઉંદરો

૩. દિવસ – દિવસો

૪. પૂંછડી – પૂંછડી ઓ

(ઉ) ખરા વાક્ય સામે ' ખરું’ અને ખોટા  વાક્ય સામે

      ‘ ખોટું ' લખો.

૧. કોઠારમાં ઘાસ ભરેલું હતું .                 – ખોટું (×)

૨. ઉંદરીએ ચાર બચ્ચાંને જન્મ આપ્યો.  – ખરું (✓)

૩. એક બચ્ચાને સાત પૂંછડીઓ હતી.    – ખરું   (✓)

૪. ત્રીજા બચ્ચા ને કૂતરો ખાઈ ગયો.    ,-  ખોટું  (×)

૫. ઉંદર મોટો થયો એટલે એને નિશાળે બેસાડ્યો –ખરું(✓)

૬. નિશાળના ઉંદરો તેની સાથે રમવા લાગ્યા. -  ખોટું (×)

૭. મા ઉંદરને પૂછડી કપાવવા સુથાર પાસે લઈ ગઈ.- ખોટું (×)

લેશન નં . ૧૩. મુલ્લા નો જાદુ

*શબ્દાર્થ –( glossary)

૧. શ્રીમંત – rich

૨. મિજબાની- party

૩. સ્વાદિષ્ટ- tasteful

૪. સોનાની – golden

૫. યુક્તિ – trick

૬ આશ્ચર્ય થયું- astonished

૭. જાદુગર – magician

૮. ગભરાયેલા- frightened

*સ્વાધ્યાય

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. શ્રીમંત વેપારી એ મહેલમાં શાનુ આયોજન કર્યું ?

ઉત્તર: શ્રીમંત વેપારીએ મહેલમાં શાનદાર મિજબાની નું આયોજન કર્યું.

૨. બધી વાનગીઓ શામાં પીરસવામાં આવી ?

ઉત્તર: બધી વાનગીઓ ચાંદીના વાસણોમાં પીરસવામાં આવી.

૩. એક મહાશયે સોનાની ચમચી ક્યાં સંતાડી ?

ઉત્તર: એક મહાશયે સોનાની ચમચી પોતાના કોટના ખિસ્સામાં સંતાડી.

(આ) પ્રશ્નનો સવિસ્તાર ઉત્તર લખો.

- મુલ્લા પોતાની ખુરશી પર ઊભા થઇને શું બોલ્યા ?

ઉત્તર : મુલ્લા પોતાની ખુરશી પર ઊભા થઇને બોલ્યાં, “ માનવંતા મહેમાનો, હું ચીન ગયો હતો. ત્યાંથી જાદુ શીખી લાવ્યો છું. મેં ત્યાં જાદુના ઘણા ખેલ પણ કર્યા છે. જો તમારી સૌની ઈચ્છા હોય તો આ વિશેષ પ્રસંગે મારી તમને એક જાદુ બતાવવાની ઇચ્છા છે.”

(ઇ) ખાલી જગ્યાઓ પૂરો.

૧. શ્રીમંત વેપારીએ પોતાના ભવ્ય મહેલમાં શાનદાર મિજબાની નું આયોજન કર્યું.

૨. એક વેપારીએ પોતાના કોટ  ના ખિસ્સામાં સોનાની ચમચી સંતાડી.

(ઈ) લિંગ બદલો:

૧. દેવ  : દેવી

૨. રાણી : રાજા

૩. પુરુષ : સ્ત્રી

૪. મોર : ઢેલ

૫. સિંહ : સિંહણ

૬. કાગડો : કાગડી

(ઉ) શબ્દોની જોડણી સુધારો.

૧.શ્રિમંત  : શ્રીમંત

૨. મિઢાઈ :  મીઠાઈ

૩. નીમંત્રીત : નિમંત્રીત

૪. યૂકતી  : યુક્તિ

૫. વીવીધ : વિવિધ

૬. વાશણ : વાસણ

લે. નં. ૧૪   વાર્તા  પૂરી કરો.

  • કૌંસમાં થી શબ્દો પસંદ કરી વાર્તા પૂરી કરો.

            ગધેડાની ફજેતી

 

 ( શબ્દો : મીઠું,  પલળી, પાણી, વેપારી , પોટલું, નદી, ભાર )

 

એક વેપારી હતો. તેણે મા સામાન લઈ જવા માટે એક ગધેડો પાળ્યો હતો. તે આળસુ હતો. એક દિવસ વેપારી ગધેડાની પીઠ પર મીઠાનું પોટલું બાંધી વેપાર કરવા નીકળ્યો . રસ્તામાં એક નદી આવી. નદીમાંથી પસાર થતાં ગધેડો નદીમાં પડી ગયો. પોટલામાં નું  મીઠું ઓગળી ગયું. તેથી ગધેડા નો ભાર હલકો થઈ ગયો. ગધેડા ને આનંદ થયો. વેપારીને ઘણું નુકસાન થયું.

 

            બીજા દિવસે વેપારીએ ગધેડાની પીઠ પર રૂ ની ગાંસડી બાંધી . નદીમાંથી પસાર થતાં પાણીમાં રૂ પલડી ગયું.

પહેલી વખતે ભાર હલકો થઈ ગયો હતો , પણ આ વખતે ઊલટું થયું. રૂ  પાણીમાં પલળી જતાં વજન વધી ગયું. વેપારીને ફરી નુકસાન થયું. ત્યાર પછી વેપારીએ ગધેડા પર લાકડાં નું કાઠું મૂકવાનું શરૂ કર્યું.

લે. નં. ૧૫  મારું ગુજરાત

*શબ્દાર્થ (glossary )

૧. રાજ્ય – state

૨. પશ્ચિમ – west

૩. પર્વત – mountain

૪. દરિયા કિનારો- seashore

૫. બંદર – port

૬. પ્રસિદ્ધ – famous

૭. પાટનગર – capitalcity

૮. જન્મભૂમિ- birthplace

૯. વિકાસ- development

*સ્વાધ્યાય

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. ગુજરાતનો ઊંચો પર્વત કયો છે ?

ઉત્તર: ગુજરાતનો ઊંચો પર્વત ગિરનાર છે .

૨. ગુજરાતમાં ક્યાં યાત્રાધામો આવેલા છે.?

ઉત્તર: ગુજરાતમાં અંબાજી, સોમનાથ, દ્વારકા, પાલીતાણા, પાવાગઢ અને ડાકોર ગુજરાતના પ્રસિધ્ધ યાત્રાધામો છે .

૩. ગુજરાતનું પાટનગર કયું છે ?

ઉત્તર: ગુજરાતનું પાટનગર ગાંધીનગર છે.

૪. ગુજરાતના બે મહાપુરુષો નાં નામ લખો ?

ઉત્તર : ગુજરાતના બે મહાપુરુષો રાષ્ટ્રપિતા ગાંધીજી અને રવિશંકર મહારાજ વગેરે મહાપુરુષો છે.

(આ) સમાનાર્થી શબ્દો લખો.

૧. પવૅત = ગિરિ, પહાડ

૨. રાજધાની = પાટનગર

૩. પ્રસિદ્ધ = પ્રખ્યાત

૪. ડુંગર = પવૅત , પહાડ

૫. નદી = સરિતા

૬. મિત્ર = ભાઈબંધ

 

(ઈ) જોડકાં જોડો :

       

અ

ઉત્તર

બ

૧. ગુજરાત

રાજ્ય

નદી

૨. ગિરનાર

પવૅત

યાત્રાધામ

૩. નર્મદા

નદી

પાટનગર

૪. કંડલા

બંદર

રાજ્ય

૫. સોમનાથ

યાત્રાધામ

બંદર

૬. ગાંધીનગર

પાટનગર

પવૅત

 

લે.નં.૧૬  મુદ્દા પરથી વાર્તા.

  • વાર્તા નું નામ : ‌ સમજદાર ઊંટ

વાર્તા :         રાજસ્થાન એ એક રણ પ્રદેશ છે. રાજસ્થાનમાં લોકો ઊંટનો વધારે ઉપયોગ કરે છે. તેમાં એક માણસ પોતાના ઊંટ ને લઈને રણમાં પ્રવાસ કરી રહ્યો હોય છે. એની સાથે એક મુસાફર જોડાય છે . બંને રણમાં ચાલતાં-  ચાલતાં  આગળ નીકળી જાય છે. રસ્તામાં ખૂબ જ તડકો હોય છે . તડકો લાગવાથી મુસાફર ઊંટના પડછાયામાં બેસી જાય છે. ઊંટ ના માલિક નું ધ્યાન પડે છે. એ પેલા મુસાફરને ઊંટના પડછાયામાં બેસવા માટેના પૈસા માંગે છે. મુસાફર પૈસા આપવાની ના પાડે છે.

એટલે બેઉ વચ્ચે ઝઘડો થાય છે. આ જોઈને ઊંટ ત્યાંથી ચાલ્યો જાય છે. બંનેની ફજેતી થાય છે.

 

  • બોધ :- ઊંટ પ્રાણી છે છતાં તે સમજીને ત્યાંથી ચાલતું થઈ જાય છે કે ઝઘડો થાય તેના કરતાં ચાલતું થવું સારું. ઊંટ સમજુ છે .

 

  • વિશેષણ (Adjective ) વ્યાકરણ no. 61

 

  • નીચેના શબ્દ સમૂહો વાંચો અને લીટી દોરેલા શબ્દો ને સમજો.

 

  • ભૂરું આકાશ -  ( આકાશ કેવું ?  - ભૂરું )

 

  • દસ ચકલીઓ -  ( ચકલીઓ કેટલી ? – દસ. )

 

  • રાતી ગાય - (ગાય કેવી ? – રાતી )

(અ ) જોડકાં જોડો .

                   શબ્દ.                    ઉત્તર.                   વિશેષણ

૧. મહેલ

   મોટો

     મૂર્ખ

૨. મિત્ર

  મૂર્ખ

    ગરમ

૩. મધ

 મીઠું

  સ્વચ્છ

૪. ચા

 ગરમ

  પાંચ

૫. કપડાં

 સ્વચ્છ

 મોટો

૬. વિદ્યાર્થીઓ

   પાંચ

  મીઠું

            

(આ) કૌંસમાંથી યોગ્ય  વિશેષણ પસંદ કરી ખાલી જગ્યાઓ પૂરો.

       ( મોટું,  અંધારી, બીકણ, જમણો, લાંબી, ડઝન )

૧. સસલું બીકણ પ્રાણી છે.

૨. જિરાફની ડોક લાંબી હોય છે.

૩. અમે મોટું ટીવી ખરીદ્યું

૪. મારી મમ્મી ડઝન કેળાં લાવી.

૫. રીટા નો જમણો હાથ દુઃખે છે

૬. અંધારી રાત્રે અમે ભૂલા પડ્યા.

(ઇ ) જૂથમાં બંધ બેસતો શબ્દ ન હોય તે શોધીને સામે લખો.

૧. તું, હું , હિરવા , અમે.                                         હિરવા

૨. કાકા, મામા, દાદા, ગૌરી.                                   ગૌરી

૩. ઊંચો, કૂતરો, હાથી, સસલું                              ઊંચો

૪. ગુલાબ, ગુલાબી, મોગરો, જૂઈ.                         ગુલાબી

૫.  સાકર, બરફી, પેંડા, હલવો                              સાકર. 

૬. ગણિત, શાસ્ત્ર, ઇતિહાસ, ગુજરાતી.               શાસ્ત્ર

 

લે. નં . ૧૭     ધોધ (કવિતા )

ઊંચી ઊંચી ભેખડ પરથી

       ધોધ નીચે પડે.

ધોળું એનું પાણી જાણે

   દૂધની નદી વહે .

  ઘુઘવાટા  એવા ભારે એના ,

       દૂર દૂરથી સંભળાય.

જોવા, સાંભળવા એને લોકો,

       દૂર દૂરથી જાય.

  • શબ્દાર્થ ( Glossary)

૧. ભેખડ – cliff

૨. ધોધ – waterfall

૩. નીચે – down

૪. વહે – flow

૫. ઘુઘવાટા -  sounds

૬. સંભળાય – are listened

૭. જોવું – see

૮. જાય – go

*સ્વાધ્યાય :

(અ) પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

૧. ધોધ ક્યાંથી પડે છે ?

ઉત્તર: ધોધ ઊંચી ભેખડ પરથી પડે છે.

૨. ધોધ ના પાણીનો રંગ કેવો હોય છે ?

ઉત્તર : ધોધ ના પાણીનો રંગ ધોળાં દૂધ જેવો હોય છે.

૩. લોકો ક્યાં જાય છે ? કેમ ?

ઉત્તર : લોકો ધોધ જોવા જાય છે. કેમકે ધોધને  જોવાની અને તેનો અવાજ સાંભળવાની મજા આવે છે.

(આ) નીચેના વિશેષણો વાંચો.

 

 

 

 

 

વિશેષણ શોધીને રેખા દોરો.

૧. ઊંચી ભેખડ                      ૨. ખાલી      ડબો.                                 ૩. ‌ ઊંડી ખીણ

૪. લાલ ગુલાબ.                  ૫. ચાર  ફૂલો                                         ૬. બહાદુર સિપાઈ

 

(ઇ) નીચેના શબ્દો લખો.

  ‌.‌સરસર.                                    બડબડ.               પટપટ

 

     (ઇ) ‘અ’ વિભાગમાં આપેલા શબ્દો ની સામે ‘બ’ વિભાગમાંથી વિરોધી શબ્દો શોધીને લખો.

         

          અ

       ઉત્તર

       બ

૧. ઊંચો

નીચો

  પાછળ

૨. આગળ

 પાછળ

 અંધકાર

૩. દૂર

નજીક

  છીછરું

 

૪. પ્રકાશ

અંધકાર

નીચો

૫.ઊંડું

 છીછરું

 જીત

૬. હાર

 જીત

ગરીબ

૭. શ્રીમંત

 ગરીબ

નજીક

 

 

 

 

 

 

 

(ઉ)  નીચેના શબ્દોના ગુજરાતી અર્થ લખો.

૧. Waterfall.           :.           ધોધ

૨. Number three.         :.      અંક ત્રણ

૩. Vegetarian.               :       શાકાહારી

૪. Gestures.                  :         હાવભાવ

૫. Stone.                       :       પથ્થર

૬. Rainbow.                  :.       મેઘ ધનુષ

૭. Earth, ground.         :        પૃથ્વી, મેદાન

૮. Map.                         :         નકસો

૯. Paper.                      :        કાગળ

૧૦. Breakfast.            :.        નાસ્તો

લે.નં. ૧૮ અંક : ૨૧ થી ૫૦

૨૧ થી ૫૦  અંક શીખો.

 

 

  ૨૧    એકવીસ

      ૩૧  એકત્રીસ

         ૪૧  એકતાળીસ

 ૨૨ ..   બાવીસ

     ૩૨ ‌ બત્રીસ

         ૪૨ ‌ બેતાળીસ

 ૨૩    તેવીસ

    ૩૩   તેત્રીસ

        ૪૩ ‌ તેંતાળીસ

 ૨૪   ચોવીસ

    ૩૪  ચોત્રીસ

        ૪૪ ‌‌ ચુમાળીસ

 ૨૫ .. પચીસ

    ૩૫  પાંત્રીસ

        ૪૫ . પિસ્તા ળીસ

 ૨૬.   છવ્વીસ

    ૩૬  છત્રીસ

        ૪૬ ‌‌.  છેતાળીસ

 ૨૭  સત્તાવીસ

    ૩૭ . સાડત્રીસ

        ૪૭  સુડતાળીસ

 ૨૮  અઠાવીસ

   ૩૮  આડત્રીસ

       ૪૮     અડતાળીસ

 ૨૯ ઓગણત્રીસ

  ૩૯   ઓગણચાળીસ

      ૪૯ ..  ઓગણપચાસ

 

 ૩૦  ત્રીસ

  ૪૦. ચાળીસ

      ૫૦ .       પચાસ

·                      

·                      

·                      

·                      

·                      

·                      
  • સ્વાધ્યાય
  • (અ) ખૂટતા  અંક લખો .

૨૧

૩૧

૪૧

૪૬

૨૨

૩૨

૪૨

૪૭

૨૩

૩૩

૪૩

૪૮

૨૪

૩૪

૪૪

૪૯

૨૫

૩૫

૪૫

૫૦

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(આ) ગુજરાતી અંક લખો.

32       ૩૨          22  ૨૨ ‌‌.          28. ૨૮             46  ૪૬ ‌ 

  1. ૪૯ 40.  ૪૦ ‌.          37  ૩૭.           50.  ૫૦

 

(ઇ) અંક ગુજરાતી શબ્દોમાં લખો.

૫ :    પાંચ                   ૧૯ : ઓગણીસ             ૧૨ :  બાર

૯ :  નવ                      ૨૧ :  એકવીસ                ૩૪ : ચોત્રીસ

૨૭ : સત્તાવીસ            ૪૬ : છેતાળીસ         ૪૯ ઓગણપચાસ

 

પે . નં. ૬૮ , ૬૯ વાંચો અને લખો.

  • સંયુક્ત શબ્દો
  • જેમકે, Cloud + brust =  Cloudburst
  • વાદળ + ગર્જના = વાદળગર્જના

નીચેના અંગ્રેજી શબ્દોના ગુજરાતી અર્થ જાણો અને લખો.

૧. Flower- pot.       :  ફૂલદાની

૨. Honey – bee       :  મધમાખી

૩. Letter – box        :  ટપાલ પેટી

૪. Sunrise -              :  સૂર્યોદય

૫. Sunset                 :  સૂર્યાસ્ત

૬. Earthquake.        :  ભૂકંપ

૭ .Snowfall.              : હિમવર્ષા

૮. Seahorse.             : સમુદ્રી ઘોડો

૯. Bathroom             : સ્નાનગૃહ

૧૦. Dustbin.              : કચરાપેટી

૧૧. Midnight.            :  મધ્યરાત્રી

૧૨. Noticeboard.       :  સૂચના બોર્ડ

૧૩. Homework           :  ગૃહકાર્ય

૧૪. Snowman.            :  હિમમાનવ

૧૫. Seashore.             :. દરિયા કિનારો

 

  • રૂઢીપ્રયોગો

રૂઢિપ્રયોગોનો વાક્યોમાં પ્રયોગ કરો.

૧. અવાક્ થઈ જવું – ચકિત થઈ જવું – to be surprised

વાક્ય :  મારુ પરીક્ષાનું પરિણામ જોઈને હું ચકિત થઈ ગયો.

૨. ટેવ પાડવી - સહજ થવું, આદત પાડવી – to form a habit.

વાક્ય : મેં લખવા વાંચવાની ટેવ પાડી.

૩. અંગમાં વીજ  સંચાર થવો – નવી તાકાત આવવી.

- to feel charged with new strength.

વાક્ય : ફળ ખાવાથી મારામાં નવી તાકાત આવી.

૪. અવગણના કરવી – દુર્લક્ષ સેવવું -  to ignore

વાક્ય :  આપણે કોઈની અવગણના ના કરવી જોઈએ .

૫. જાત ઘસી નાખવી- ખૂબ મહેનત કરવી – to work hard.

વાક્ય : હું પાસ થવા માટે ખૂબ મહેનત કરીશ.

૬. કાન ફાટી જવા – ખૂબ ઘોંઘાટ  થવો.

વાક્ય : ઢોલ નો અવાજ સાંભળીને મારા કાન ફાટી ગયા.

 

  • કહેવતો
  • કહેવતોનો વાક્યોમાં પ્રયોગ કરો.

૧. અતિ સર્વત્ર વર્જ્યતે -   too much of everything is     bad.

વાક્ય: અતિશયતા નો ત્યાગ કરવો.

૨. મન હોય તો માળવે જવાય.- where there is a way.

વાક્ય : ઈચ્છા હોય તો જ કામ થાય.

૩. વાવો તેવું લણો.- As you sow , so shall you reap.

વાક્ય : જેવું કરો તેવું પામો .

૪. અભિમાન પડતી ની નિશાની છે. – pride has a fall.

વાક્ય : અભિમાન બરબાદી નું કારણ છે.

૫. નાચવું નહીં ત્યારે આંગણું વાંકું – A bad work man always quarrels with his tools.

વાક્ય : આવડતું ન હોય ને  સામેનો વાંક કાઢવો.

૬. ટીપે ટીપે સરોવર ભરાય.-  Many drops make a shower.

વાક્ય : થોડું થોડું ભેગું કરવાથી જાજુ ભેગું થાય.

 

Second syllabus Essay

                                   નિબંધ—૧ દિવાળી

                   “ દિવાળી આવી, દિવાળી આવી,

                       નવા વરસની વધાઈ લાવી.”

  • દિવાળી એટલે સાફ-સફાઈ, આનંદ, ઉલ્લાસ, ફટાકડા

અને પ્રકાશનો તહેવાર.

  • દિવાળીનો તહેવાર પાંચ દિવસ ચાલે છે. ધનતેરસ, કાળીચૌદસ, દિવાળી, બેસતું વર્ષ અને ભાઈબીજ. ધનતેરસના દિવસે લક્ષ્મી પૂજન કરવામાં આવે છે. કાળી ચૌદસ ના દિવસે કાલિકા માતા નુ પુજન થાય છે. દિવાળીના દિવસે વેપારીઓ ચોપડા પૂજન કરે છે. બેસતા વર્ષના દિવસે લોકો દેવ મંદિરે દર્શન કરવા જાય છે. પોતાના સગા વહાલા અને મિત્રોને નવા વર્ષની શુભેચ્છાઓ પાઠવે છે. ભાઈબીજના દિવસે ભાઈ બહેનના ઘરે જાય છે. બહેન ભાઈ ને પ્રેમથી જમાડે છે. અને ભાઈ બહેન ને ભેટ આપે છે.

 

  • દિવાળીના દિવસે બાળકો બહુ ખુશ ખુશાલ હોય છે. તેઓ ફટાકડા ફોડે છે. બહેનો આંગણામાં રંગોળી કરે છે. અને દીવાઓ અને વીજળીના તોરણો થી ઘર શણગારે છે.

 

  • દિવાળી સૌને બહુ આનંદ આપે.  છે. તેથી તે તહેવારોનો રાજા છે.

 

                    _______________________________

                              નિબંધ- ૨ નાતાલ

                     નાતાલ ખ્રિસ્તીઓનો તહેવાર છે.

           નાતાલ ૨૫ ડિસેમ્બરે આવે છે. આ દિવસે ભગવાન ઇસુનો

જન્મ થયો હતો. તે વખતે આકાશમાં એક તેજસ્વી તારો દેખાયો હતો. આથી ખ્રિસ્તીઓ નાતાલ વખતે પોતાના આંગણામાં રંગીન

આગળના તારા (સ્ટાર) લટકાવે છે.

 

               નાતાલના દિવસે ખ્રિસ્તીઓ દેવળમાં જઈને પ્રાર્થના કરે

છે. તેઓ ઘરમાં નાતાલ વૃક્ષ લાવે છે. અને તેને રોશનીથી શણગારે છે. નથી તેની આસપાસ ભેટ મૂકે છે. બાળકો નાતાલ વૃક્ષ ની આસપાસ નાચે છે. અને ગીતો  ગાય છે. તેઓ એકબીજાને “હેપી ક્રિસ્મસ” કહે છે. ખ્રિસ્તી લોકો સગા સંબંધીઓ અને મિત્રોને ક્રિસમસ કાર્ડ મોકલે છે.

 

               સાન્તાક્લોઝ  ‌‌ “ફાધર ક્રિસમસ”  છે. બાળકોને તે ખૂબ જ ગમે છે. સાન્તાક્લોઝ બાળકો માટે જાતજાતની ભેટો ‌ લાવે છે. નાતાલનો તહેવાર ૨૫ ડિસે. થી ૩૧ ડિસે. સુધી ચાલે છે.

 

                 પહેલી જાન્યુઆરીએ ખ્રિસ્તીઓનું નવું વર્ષ શરૂ થાય છે.

આ દિવસે ખ્રિસ્તીઓ એકબીજાને શુભેચ્છા પાઠવે છે.

                

                   નાતાલનો તહેવાર આપણને પ્રેમનો સંદેશો આપે છે.

                               ________________________

                               નિબંધ-3

                        મારી શાળા

  • મારી શાળાનું નામ “ સેન્ટ જોસેફ” છે. મારી શાળા ખાપટ રોડ પર આવેલી છે. તેમાં ધોરણk.G. ઠીક ૧૨ સુધીના બાળકો અભ્યાસ કરે છે.

 

  • મારી શાળાનું મકાન બે માળનું છે. તેમાં ઘણા બધા ઓરડા છે. અમારી શાળાના આગળના ભાગમાં રમત -ગમ્મત નું મેદાન છે. અમારી શાળાના આગળના અને પાછળના ભાગમાં બગીચો છે. જેમાં સરસ મજાના ફૂલો અને વૃક્ષો વાવેલા છે. મારી શાળાના શિક્ષકો બધા ખુબ જ પ્રેમાળ છે.

જે અમને ખૂબ જ સરસ ભણાવે છે. મારી શાળામાં પુસ્તકાલય અને કોમ્પ્યુટર લેબ કોણ છે. મારી શાળા મને ખૂબ જ ગમે છે

 Second syllabus story.

વાર્તા -૧  મૂખૅ ગધેડો.

  • ‌‌. એક વેપારી હોય છે. તે તેના માલને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ પહોંચાડવા માટે ગધેડા નો ઉપયોગ કરતો હોય છે.

         એક દિવસ વેપારીએ તે ગધેડાની પીઠ પર મીઠાનું  પોટલું બાંધીને તેને માલ પહોંચાડવા મોકલે છે. ગધેડો રસ્તામાં ચાલતાં,- ચાલતાં તે નદીના પાણીમાં ચાલવા માંડે છે. પાણીમાં ચાલવાથી મીઠું ઓગળી જાય છે. એટલે ગધેડાને માલ નો ભાર હલકો થઈ જાય છે. મીઠું   ઓગળી જવાથી વેપારીને નુકસાન થાય છે.

  • બીજે દિવસે વેપારીએ તેના પર રૂ ભરીને મોકલે છે. તો ગધેડો નદીના પાણીમાં ચાલે છે.તો રૂ

 પાણીમાં પલળવાથી  તેનો વજન વધી જાય છે.રૂ પલળવાથી વેપારીને નુકસાન થાય છે.ગધેડાની મૂખૅતા જોઈને વેપારી તેને કાઢી મૂકે છે.

                      ,______________________

 

વાર્તા -૨ સમજદાર ઊંટ

 જે  લે. નં. ૧૬ માં છે.

 

ફસ્ટ સિલેબસ   નિબંધ

                    નિબંધ – ૧  - ‌  ગાય

  • ગાય મારું પ્રિય  પ્રાણી  છે.
  • ગાય આપણને બહુ ઉપયોગી છે. ગાય દૂધ આપે છે. ગાયનું દૂધ સ્વાદિષ્ટ અને પૌષ્ટિક હોય છે.  દૂધમાંથી  દહીં , છાશ, માખણ , પનીર અને ઘી અને માવો બને છે. ગાયના છાણમાંથી ખાતર બને છે. આ ખાતર ખેતર માં નાખવાથી સારો પાક  થાય છે. ગાય ના બચ્ચાંને વાછરડું કહે છે. વાછરડી મોટી થતાં  ગાય બને છે.વાછરડો મોટો થતાં બળદ બને છે. વાછરડો મોટો થતાં બળદ બને છે.બળદ ખેતીના કામમાં   ઉપયોગી થાય છે.
  • ગાય પવિત્ર પ્રાણી   ગણાય છે. લોકો ગાય નને  “ગૌમાતા “  કહે છે. ઋષિમુનિઓના  આશ્રમમાં ગાયો પાળવામાં આવતી હતી. કેટલીક ધાર્મિક વિધિઓમા

ગૌમૂત્રનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ઔષધિ તરીકે પણ તેનો ઉપયોગ થાય છે.ગાયનો રંગ કાળો, ધોળો કે

કાબરચીતરો હોય છે.   

 

  • અમારે ઘરે પણ એક ગાય છે. એનું નામ ગૌરી છે. હું ગાયને ઘાસ નાખું છું.. હું ગાયના ડોકે હાથ ફેરવું છું. અને ગાયનું વાછરડું ખૂબ ગમે છે.

 

 

નિબંધ – ૨  ૧૫ મી ઓગસ્ટ

 

 

  • 15 મી ઓગસ્ટ એ આપણો રાષ્ટ્રીય તહેવાર છે.
  • ઈ.સ .    1947  પહેલા આપણા દેશમાં અંગ્રેજો નું શાસન હતું. આપણો દેશ પરતંત્ર હતો. આપણા દેશને આઝાદ કરવા માટે અનેક દેશભક્તો એ પોતાના બલિદાન આપ્યાં. આખરે 15 મી ઓગસ્ટ 1947 ના દિવસે આપણો દેશ આઝાદ થયો. દેશના લોકોએ આઝાદીનો આનંદ મનાવ્યો .   ત્યારથી દર વર્ષે આ દિવસ ખૂબ ધામધૂમથી ઊજવાય છે.
  • આ દિવસે સવારે શાળાઓમાં ધ્વજવંદન

કાર્યક્રમ રાખવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રગીત ગવાય છે.દિલ્લી માં આપણાં વડાપ્રધાન લાલ કિલ્લા પર રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવે છે. અને

રાષ્ટ્રને સંબોધે છે. 15 ઓગસ્ટ નો તહેવાર આપણો સૌથી  મોટો રાષ્ટ્રીય તહેવાર છે.

 

નિબંધ -૩  મારું પ્રિય પંખી  મોર

   

  • મોર મારું પ્રિય પંખી છે.
  • બધાં  પંખીઓ માં  મોર સૌથી વધુ રૂપાળું છે. મોર ને

સુંદર અને રંગ બેરંગી  પીંછા હોય છે. મોર ને માથે કલગી હોય છે. તેની ડોક‌ ભૂરી હોય છે.તેનુ શરીર ભારી હોય છે. તેથી તે વધારે ઊંચો ઊડી શકતો નથી.

 

  • મોર વનમાં ખેતર માં અને મોટા બંગલાના કમ્પાઉન્ડમાં જોવા મળે છે. મોર દાણા અને જીવડાં ખાય   છે. મોર સાપને મારી‌ નાખે છે. તેથી તે સાપનો

દુશ્મન ગણાય છે.

 

  • ચોમાસામાં મોર  આનંદમાં આવીને કળા છે. તે વખતે  ખૂબ સુંદર લાગે છે. મોર' ટેહુક'…..  ' ટેહુક’ …..

એવા અવાજે ટહુકા કરે છે. મોર ભગવાન કાર્તિકેય નું વાહન ગણાય છે.  કૃષ્ણ ભગવાન ના મુગટમાં  મોરનું પીંછું હોય છે. મનેય મોરનું પીંછું ગમે છે.

              

              મોર આપણું રાષ્ટ્રીય પક્ષી છે.

 

સેકન્ડ સિલેબસ  વાર્તા

             

        વાર્તા નં. ૧ ઉંદર સાત પૂંછડી વાળો .

  • એક નાનો ઉંદર હતો.  તેને સાત પૂંછડી હતી. તેની મમ્મી એ તેને શાળામાં ભણવા બેસાડ્યો . ઉંદર નિશાળે ભણવા જાય. ઉંદર દરરોજ  નિશાળે જાય ત્યાં બીજા ઉંદરો એમને ચિડવતાં ,  ઉંદર  સાત પૂંછડી વાળો, ઉંદર સાત પૂંછડી વાળો.તે ઉંદર ઘરે આવીને રડવા લાગ્યો.  ‌એની મમ્મી એ તેને પૂછ્યું કે બેટા શું થયું તો એમણે મમ્મી ને કહ્યું કે બધાં ઉંદર મને ખીજવે છે. ઉંદરભ સાત પૂંછડી વાળો તો એમની મમ્મી એને દરજી પાસે લઈ જઈને એક પૂંછડી કપાવી નાખી.

 

  • ‌. બીજે દિવસે ઉંદર શાળાએ ભણવા ગયો તો‌ બીજા ઉંદર  તેને  ચીડવવા લાગ્યાં . ઉંદર છ  પૂંછડી વાળો ઘરે  જઈને મમ્મી ને કહેવા લાગ્યો. એની મમ્મી તેને લઈને દરજી પાસે  જઈને ઉંદર ની છ પૂંછડી કપાવી નાખી. પછી ઉંદર બીજા દિવસે શાળા એ  ગયો તો  બધાં ઉંદર  તેને  કહેવા લાગ્યા. ઉંદર બુઠો, ઉંદર બુઠો. પછી

ઉંદર ત્યાંથી ભાગ્યો. એને ઘરે આવ્યો અને  કહેવા લાગ્યો કે હવે હું ક્યારેય નિશાળે ભણવા નહીં જાવ.

 

 

વાર્તા – ૨    બિરબલની ચતુરાઈ

 

  • એક બાદશાહ અકબર અને બિરબલ હતાં . તે એક દિવસ બગીચામાં ફરવા નીકળ્યાં. બાદશાહ ને બગીચામાં લીલુંછમ ઘાસ જોઈને   બિરબલની કસોટી કરવાનું મન થયું. એટલે તેમણે બિરબલને કહ્યું કે બિરબલ મારે લીલા રંગનો ઘોડો જોઈએ છે . બિરબલ વિચારમાં પડી જાય કે લીલા રંગનો ઘોડો ક્યાંય મળતો હશે.? પણ રાજાને ના તો કહેવાય નહીં.એટલે એમને બે  દિવસ પછી અકબર રાજાએ તેના શયન ખંડમાં બોલાવી પૂછ્યું કે લીલો ઘોડો મળ્યો તો બિરબલે કહ્યું કે હા, પણ ઘોડાના માલિક ની બે શરતો છે. બાદશાહે પૂછ્યું કે કઈ બે શરતો છે, તો બીરબલે કહ્યું કે  પહેલી શરત એ કે માલિકે કહ્યું કે ઘોડો લેવા બાદશાહ પોતે જ આવે. અને બીજી શરત એ કે તમે અઠવાડિયાના સાત વાર સિવાયના બીજા કોઈ વારે એ ઘોડો લેવા જાવ .

 

  • અકબર સાંભળીને ચકિત થઈ ગયો . બિરબલ

 

ની ચતુરાઇથી તે ખુશ થયો અને તેમણે બિરબલને ઇનામ આપ્યું.

 _________________________________________

 

 

  1. ENVIRONMENT
  2. ENGLISH GRAMMAR
  3. ENGLISH